به گزارش نبض بازار، تغییر قیمت ماکارونی در ماه گذشته در راستای تصمیم‌ها مبنی اصلاح نظام یارانه‌ها و در نتیجه حذف شدن ارز ۴۲۰۰ در واردات اقلام اساسی صورت گرفت.

حذف یارانه آرد بخش صنعت در کنار گرانی قیمت جهانی گندم، موجب گرانی قیمت ماکارونی شده است، اما همین آرد یارانه‌ای موجب می‌شد سالانه ۳۰ هزار میلیارد تومان به صورت غیرشفاف از جیب مردم خارج شود و در قالب قاچاق، صادرات، رانت و فساد از بین می‌رفت.

روز ۱۱ اردیبهشت امسال رئیس سازمان حمایت از تولید کنندگان و مصرف کنندگان در نامه‌ای به معاون صنایع عمومی خواسته است قیمت‌های جدید ماکارونی را که افزایش قیمت‌هایی نزدیک به سه برابر داشته به کارخانه‌ها ابلاغ کند.

در این نامه قیمت ماکارونی رشته‌ای ساده ۵۰۰ گرمی، ۱۷ هزار تومان، ۷۰۰ گرمی ۲۴ هزار تومان و ۱۰۰۰ گرمی ۳۴ هزار تومان اعلام شده است.

به دنبال افزایش قیمت ماکارونی از سوی سازمان حمایت، گزارش مراجع رسمی آماری نیز رشد ۴۹ درصدی قیمت در فاصله یک ماه را تائید کرد.

 دلایل افزایش قیمت ماکارونی

دولت سالانه ۳۰ هزار میلیارد تومان تنها به گندم و آرد بخش صنعت یارانه می‌داد که محصولات غذایی مانند ماکارونی، بیسکوییت و انواع شیرینی به قیمت پایین تری دست مردم برسد، اما بررسی‌ها نشان داد که نه تنها این یارانه سر سفره مردم نرسید بلکه به صورت قاچاق و یا صادرات محصولات یارانه‌دار از مرز‌ها خارج می‌شد. حتی در داخل اینگونه محصولات به قیمت ارزان دست مردم نمی‌رسید و به نظر می‌رسید که این یارانه کلانی که به آرد بخش صنعت تخصیص می‌یافت به هدف نخورده و هدر رفته است.

افزایش قیمت‌های جهانی عامل دیگری برای حذف یارانه آرد

از سوی دیگر قیمت گندم روز به روز در بازار‌های جهانی افزایش می‌یابد، گزارش بلومبرگ نشان می‌دهد که در یک سال گذشته نرخ جهانی گندم از ۶۰۹ دلار و ۵۰ سنت به ۱۳۶۳ دلار و ۵۰ سنت یعنی رشدی معادل ۱۲۳ درصد یا بیش از دو برابر داشته است. از آنجایی که دولت گندم را با ارز ۴۲۰۰ تومانی وا رد می‌کند میزان ارز دولتی برای واردات گندم هم دوبرابر باید باشد، یعنی روز به روز ارز یارانه‌ای که از خزانه دولت بیرون می‌آید بیشتر می‌شود.

افزایش قیمت‌های جهانی پس از درگیری نظامی بین روسیه و اوکراین تشدید شده است، این درگیری‌ها در تردد کشتی‌ها اختلال ایجاد کرده و امکان بارگیری و تخلیه بار در بندر دریای سیاه که بندر مشترک دو کشور روسیه و اوکراین است میسر نمی‌شود، این دو کشور ۳۰ درصد تامین غلات جهان را برعهده دارند.

رشد قیمت‌های جهانی یک مسئله فراگیر در کشور‌ها شده که عمده دلایل آن، بیماری کووید ۱۹، تغییرات آب و هوایی، افزایش تقاضای جهانی و پُر کردن انبار‌ها به دلیل نگرانی از آینده است.

اما دلایل مهمتری هم وجود دارد که چرا دولت یارانه آرد صنعتی را حذف کرده است.

تخصیص یارانه به آرد صنعتی و قاچاق یکی از دلایل حذف ارز یارانه‌ای

تخصیص یارانه در داخل به آرد صنعتی و نیز افزایش ندادن قیمت‌های داخل در چند سال اخیر با وجود رشد شدید قیمت‌های جهانی موجب شد شکاف زیاد قیمتی با کشور‌های دیگر و از جمله همسایگان ایجاد شود، این شکاف قیمتی حداقل ۱۲ هزار تومان در هر کیلو بود، یعنی اگر یک دستگاه خودرو نیسان‌وانت دو تن قاچاق آرد انجام می‌داد، حداقل ۲۴ میلیون تومان به جیب قاچاقچی وارد می‌کرد.

گزارش فرمانده نیروی انتظامی هم از افزایش شدید این قاچاق در سال گذشته حکایت دارد که عمدتا به دلیل افزایش شکاف قیمتی با بالا رفتن قیمت‌های جهانی است.

سردار سرتیپ اشعری فرمانده نیروی انتظامی چند روز پیش اعلام کرد: سال گذشته بیش از ۳۵۰ هزار تن آرد یارانه‌ای قاچاق کشف شد که نسبت به مدت مشابه قبل بیش از ۲۰۰۰ درصد افزایش یافته است.

صادرات ماکارونی یارانه دار ارز دولتی را از کشور خارج می‌کرد

بخش مهمی از آرد یارانه‌دار از طریق صادرات ماکارونی از کشور خارج می‌شد.

صنایع ماکارونی آرد را به یک پنجم قیمت از دولت می‌خریدند و با تولید ماکارونی به کشور‌های دیگر صادر می‌کردند یعنی این یارانه به سر سفره خارجی‌ها می‌رفت.

محمدرضا مرتضوی، رئیس کانون انجمن‌های صنایع غذایی، به خبرنگار فارس گفت: کارخانه‌ها ماکارونی سالانه ۳۰۰ هزار تن ماکارونی صادر می‌کنند که همه از همین آرد‌های یارانه‌ای درست شده اند.

به گفته مرتضوی، بخش صنعت هم آرد یارانه‌دار می‌گیرد و هم محصول خود را از جمله بیسکوئیت و انواع شیرینی را به قیمت‌های گران‌تری در داخل می‌فروشد و یا به خارج صادر می‌کند که هر دو به از دست رفتن یارانه‌ها و نیامدن آن به سر سفره ملت منجر می‌شود. دولت این یارانه را پرداخت می‌کند که از منافع آن مردم منتفع شوند، در حالی که سود آن فقط به جیب عده‌ای خاص و یا مصرف‌کنندگان کشور‌های خارجی می‌رود.

فروش آرد یارانه‌ای به نرخ آزاد

تفاوت زیادی که بین قیمت آرد یارانه‌ای و نرخ آرد وجود دارد بسیاری از دلالان را وسوسه می‌کند که این آرد را به نرخ آزاد بفروشند که هم در صنف صنعت و نیز نانوایی کاملا مشهود است.

مدیرعامل بنیاد ملی گند‌م‌کاران در این‌باره می‌گوید: واحد‌های نانوایی یک کیسه آرد یارانه‌ای ۴۰ کیلویی را حدود ۳۵ تا ۳۶ هزار تومان خریداری می‌کنند، درحالی که در بازار آزاد با نرخ ۶۰۰ هزار تومان خرید و فروش می‌شود؛ که البته این موضع در صنف صنعت هم مصداق دارد.

فروش به نرخ آزاد خیلی هم دردسر ندارد و آن‌ها با تبانی با کارخانه‌ها بدون اینکه گندم یارانه دار را بگیرند پول به نرخ آزاد را از آن‌ها دریافت می‌کنند.

مدیر یک کارخانه آرد که نخواست نامش فاش شود به خبرنگار فارس گفت: نانوایان و یا بخش صنعت که آرد یارانه‌ای می‌گیرند، به دو حالت آرد را به ما می‌فروشند، یا به جای آرد پول به نرخ آزاد از ما می‌گیرند و یا آرد خود را به ما می‌دهند و ما پس از تعویض کیسه که ظاهر دولتی دارد، به نرخ آزاد می‌فروشیم.

حذف ارز ترجیحی تدریجی باشد

کارشناسان معتقدند اگرچه حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی می‌تواند در کوتاه‌مدت تبعاتی برای معیشت مردم ایجاد کند،، اما در طولانی‌مدت اثرات بسیار مطلوبی خواهد داشت که حذف رانت، فساد و جلوگیری از خروج ارز و تک نرخی شدن قیمت‌ها و شفافیت در بازار از جمله آن‌ها است، اما حذف ارز باید تدریجی باشد تا اثر آن بر بازار ملایم باشد.

اختصاص یارانه به محصولات داخلی برای کاهش قیمت‌ها، سیاست شکست‌خورده‌ای است که نتوانسته در سال‌های گذشته اهداف دولت را تأمین کند.

تبعات اختصاص یارانه شامل وجود محصولات چندنرخی در بازار، رانت و فساد و خروج ارز از کشور بوده است. در دولت گذشته هم تلاش بسیاری شد که این یارانه که به اذعان بسیاری برکاتی برای کشور نداشته حذف شود، اما نتوانستند.

در این میان گزارش‌هایی وجود دارد که کارخانه‌های تولیدکننده ماکارونی خصوصا چند برند معروف و اصلی، پس از اینکه با خبر شدند دولت قرار است یارانه آرد را حذف کند محصول به بازار عرضه نمی‌کنند، از سوی دیگر با احتکار خانگی و واهمه مردم از گران‌شدن کالا مواجه هستیم.

این افزایش قیمت که در نیمه ماه اعمال شد، اثر خود را در تورم این کالا داشته است؛ به طوری که گزارش مرکز آمار ایران از متوسط قیمت کالا‌های خوراکی در اردیبهشت ۱۴۰۱ نشان می‌دهد هر بسته نیم کیلویی ماکارونی که در اردیبهشت سال گذشته، به طور متوسط ۶۳۰۰ تومان قیمت داشته که ۷۴۰۰ تومان در فروردین و ۱۱ هزار تومان در اردیبهشت امسال رسیده است.

در ماه گذشته هر بسته نیم کیلویی ماکارونی تا حدود ۱۴ هزار و ۵۰۰ تومان هم قیمت خوره است.

بر این اساس قیمت ماکارونی در اردیبهشت نسبت به فروردین ۴۹ درصد گران شده است که این افزایش قیمت نسبت به همین ماه در سال گذشته به ۷۴.۶ درصد می‌رسد.

تغییرات قیمت کارونی از سال گذشته تا امسال نشان می‌دهد که هر بسته ۵۰۰ گرمی به طور متوسط ۶۳۰۰ تومان در اردیبهشت سال قبل، ۶۴۰۰ خرداد، ۶۵۰۰ تیر، ۶۶۰۰ مرداد، ۷۰۰۰ شهریور، ۷۳۰۰ مهر، ۴۷۰۰ آبان، ۷۳۰۰ آذر، ۷۳۰۰ دی، ۷۳۰۰ بهمن، ۷۴۰۰ اسفند قیمت خورده و در فروردین امسال ۷۴۰۰ و در اردیبهشت ۱۱ هزار تومان متوسط قیمت این کالا بوده است.

تغییر قیمت ماکارونی در ماه گذشته در راستای تصمیم‌ها مبنی اصلاح نظام یارانه‌ها و در نتیجه حذف شدن ارز ۴۲۰۰ در واردات اقلام اساسی صورت گرفت؛ این در حالی است که با رشد هزینه‌های ناشی از افزایش دستمزد و همچنین گران شدن آرد گندم که تحت تاثیر مصوبه قانون بودجه برای حذف ارز ۴۲۰۰ از حقوق ورودی و تامین ارز واردات قرار دارد، قیمت ماکارونی نیز افزایش یافت.