به گزارش نبض بازار، بازار موبایل ایران هفته پرتنشی را از سر می‌گذراند. التهابی که بیش از آن که این بار زاییده نوسانات ارزی در کشور باشد حاصل تصمیمات فوری و بدون پیش زمینه لازم است.
مدت‌ها بود که با قرار گرفتن تلفن‌های همراه برند اپل در گروه کالایی ۲۷ خبر‌هایی از ممنوعیت ورود آن، رسما ثبت سفارش واردات گوشی‌های آیفون ممنوع و بازار این کالا که در یک‌ماه گذشته شاهد نوسان‌های زیادی بود، با شوک جدید مواجه شد.
روز یک خرداد بود که خبری بر روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت که حکایت از آن داشت که واردات و ثبت سفارش موبایل اپل از این پس امکان پذیر نخواهد بود.
واردکنندگان گوشی‌های تلفن همراه هفته گذشته زمانی که وارد سامانه جامع تجارت می‌شدند با این پیام رو به رو بودند که ثبت سفارش برند اپل تا روز شنبه ۳۱ اردیبهشت محدود شده است. اما روز یک خرداد سال جاری ناگهان این پیام تغییر کرد و در سامانه اعلام شد که با توجه به قرارگیری تلفن همراه با برند اپل در گروه کالایی ۲۷ امکان ثبت سفارش آن وجود ندارد. گروه ۲۷ کالایی همان گروهی است که شامل کالا‌های لوکس و غیرضروری می‌شود و اکنون گفته شده که امکان تأمین ارز برای آن‌ها وجود ندارد.
بازی چندگانه با واردات گوشی موبایل اپل
این پیام در حالی بر روی صفحه نمایش داده می‌شود که هیچ ابلاغیه رسمی از سوی سازمان‌های متولی از جمله وزارت صمت در این رابطه صادر نشده و بر اساس گزارش ایسنا نیز این وزارتخانه در هفته گذشته پاسخ روشنی به پیگیری‌ها درباره ممنوعیت ورود موبایل‌های لوکس نداده است. این شرایط در حالی است که ممنوعیت موبایل‌های لوکس و مشخصا آیفون تاکنون چندین بار، به ویژه در مجلس شورای اسلامی مطرح شده، تا جایی که حتی اعضای کمیسیون اصل ۹۰ مجلس اوایل اردیبهشت وعده دادند که تا نیمه اول سال ۱۴۰۱ واردات آیفون ممنوع شود.
مساله ممنوعیت واردات گوشی‌های آیفون چندین بار در مجلس، مطرح شده و حتی اعضای کمیسیون اصل۹۰ مجلس اوایل اردیبهشت وعده دادند که تا نیمه اول سال ۱۴۰۱ واردات آیفون ممنوع شود. مخالفان واردات گوشی‌های آیفون با استناد به سهم اندک این برند و البته دیگر گوشی‌های بالای ۶۰۰ دلار از بازار تلفن همراه ایران معتقدند ارز واردات این اقلام به‌ویژه با توجه به شرایط تحریم و محدودیت منابع ارزی می‌تواند در اختیار واردات کالا‌های اساسی و اقلامی صرف شود که برای بخش بیشتری از مردم نیاز محسوب شوند. آمار‌ها نشان می‌دهد ۷۵درصد از تلفن‌های همراه فروخته‌شده در بازار قیمتی بین هفت تا هشت میلیون تومان دارند و فقط ۲۵درصد از سهم بازار در اختیار گوشی‌های همراه بالای ۱۰میلیون تومان است که از این بخش پنج درصد را گوشی‌های بالای ۶۰۰ دلار تشکیل می‌دهند.
ابلاغیه‌ای که نیست و خبر و دستوری که هست
اکنون نیز هر چند هنوز ابلاغیه رسمی سازمان‌های متولی ازجمله وزارت صمت در این‌باره منتشر نشده و واردکنندگان نیز ابلاغیه رسمی در این خصوص دریافت نکرده‌اند، اما با توجه به طرح و پیگیری چندین‌باره این موضوع در مجلس، شاید این بار دیگر ممنوعیت واردات این مدل گوشی‌ها اجرایی شود.
اما در این میان مسایل مختلفی نیز مطرح می‌شود که نشان از عدم برنامه ریزی دقیق درباره واردات گوشی‌های موبایل دارد. باید توجه داشت که واردات گوشی‌های پرچم‌دار، تعرفه ۵درصدی داشت که این رقم در نهایت به ۱۲درصد افزایش یافته و برنامه ریزی شده بود که مابه‌التفاوت ۷درصدی در صندوق حمایت از تولید موبایل نگهداری شود، ولی حالا با ممنوعیت واردات عملا صندوق حمایت از تولید موبایل نیز بی‌معنی می‌شود. این مساله با اجرایی شدن واردات موبایل اپل به این معنا خواهد بود که تعرفه‌ای مشخص و حتی محل هزینه آن نیز تعیین شده است که اساسا واردات آن انجام نخواهد شد.
در این میان، رئیس اتحادیه فروشندگان کالا‌های صوتی، تصویری و تلفن همراه تهران با انتقاد از تصمیم دولت در زمینه ممنوعیت واردات گوشی برند اپل، به همشهری گفته است که: «۵هزار واحد صنفی فروشنده تلفن همراه در تهران وجود دارد که اکثر آن‌ها گوشی آیفون می‌فروشند و با این تصمیم متضرر می‌شوند، بهتر بود برای اتخاذ این تصمیم تامل و بررسی بیشتری انجام می‌شد و همچنین با عرضه‌کنندگان تلفن همراه هم مشورت صورت می‌گرفت. دلیلی که برای ممنوعیت واردات آیفون اعلام شده این است که این گوشی‌ها لوکس است و ارزبری بالایی دارد، اما سؤال این است که اگر واردکننده بخواهد گوشی کره‌ای یا چینی بالای ۶۰۰دلار وارد کند، قانون برای آن چگونه خواهد بود؟»
نوسان قیمت در بازار موبایل
در هفته‌های گذشته و بعد از توقف موقت واردات گوشی‌های آیفون، بازار موبایل تهران شاهد افزایش نرخ در گوشی‌های برند اپل بود. قیمت‌گوشی آیفون۱۳ با ظرفیت ۱۲۸گیگابایت که تا ۲۵اردیبهشت در محدوده ۲۴.۸۰۰ تا ۲۵میلیون تومان بود، آخرین روز اردیبهشت به ۳۴.۵۰۰میلیون تومان رسید و آیفون۱۳ پرومکس هم در همین بازه زمانی از محدوده بین ۴۰.۵۰۰ تا ۴۳.۵۰۰ به ۴۷.۹۰۰ صعود کرد.
نوسان بازار موبایل در هفته گذشته تا حدی بود که زمزمه‌هایی از قیمت ۶۷میلیون تومانی آیفون۱۳ پرومکس هم به گوش می‌رسید و دیگر مدل‌های این برند مثل آیفون SE ۲۰۲۰ با ظرفیت ۱۲۸ نیز با ۴.۵میلیون تومان رشد قیمت از ۱۳میلیون تومان به ۱۷.۵۰۰میلیون تومان رسید.
حال به‌نظر می‌رسد این تصمیم نه فقط به‌دلیل ارزبری بالا بلکه با توجه به کشور سازنده آن گرفته شده است، اما عملکرد دولت در تصمیم‌گیری درباره عدم واردات ان به گونه‌ای بوده است که منجر به آشفتگی در بازار شده است.
اشاره وزیر صمت به مافیای واردات است؟
در همین حال، اما خبر ممنوعیت واردات گوشی‌های موبایل اپل با واکنش وزیر سابق ارتباطات مواجه شد. آذری جهرمی در تویتی با اشاره به مساله ممنوعیت گوشی‌های بالای ۳۰۰ دلار در دوران وزارتش نوشت: «آخرین باری که تصمیم داشتند واردات آیفون را ممنوع کنند، از رییس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی خواستم که گزارش سه‌ماهه واردات گوشی‌های تلفن همراه را برایم تهیه کند. گزارش گویا بود، شرکتی خارج از روال همیشگی خود و سایر شرکت‌ها، حجم زیادی گوشی آیفون وارد کشور کرده بود. آنچه باعث شد، روال ممنوعیت واردات در سری قبل متوقف شود؛ ارسال این مستندات به صاحبان تصمیم بود.» وزیر سابق ارتباطات در ادامه نیز نوشت که: «در حالی که خبر‌های خوبی از فروش نفت و بازگشت منابع آن از سوی دولت مطرح می‌شود و این گشایش‌ها به حدی بوده که خبر از عزم برای صدور مجوز واردات خودرو می‌دهند؛ ممنوعیت ثبت سفارش گوشی تلفن همراه به دلیل محدودیت منابع ارزی با اخبار قبلی در تناقض است. چرا اصرار داشته و دارم که سیاست اعلام ممنوعیت واردات برخی گوشی‌های پرطرفدار اشتباه است؟ دلیل واضح است؛ این تصمیم دور زدن سیستم رجیستری را برای قاچاقچیان مقرون‌به‌صرفه و توجیه‌پذیر خواهد کرد و به نوعی یکی از سیستم‌های کارا در مقابله با قاچاق کالا به کشور را ناکارآمد خواهد ساخت.»
وزیر از کدام رانت سخن می‌گوید و خبر دارد؟
نکته‌ای که وزیر به آن اشاره می‌کند البته پیش از این نیز محل جدل‌های جدی بوده است که شائبه‌های تکرار آن حالا نیز تکرار می‌شود.
وزیر سابق در حقیقت از یک رانت پنهان و دست‌های پشت پرده که قرار بوده مانع واردات گوشی تلفن‌های همراه شود سخن گفته است.
یک بار دیگر به این بخش از تویت آذری جهرمی توجه کنید، «شرکتی خارج از روال همیشگی خود و سایر شرکت‌ها، حجم زیادی گوشی آیفون وارد کشور کرده بود. آنچه باعث شد، روال ممنوعیت واردات در سری قبل متوقف شود؛ ارسال این مستندات به صاحبان تصمیم بود». چطور و کدام حلقه مافیایی توانسته بود چنین تعدادی موبایل ثبت و وارد کند و در ادامه نیز با کدام توان و روابط پیچیده توانسته بود تا مرحله ممنوعیت واردات و راضی کردن مسولان برای ممنوع کردن واردات موبایل پس از واردات کلان خود پیش برود؟
آیا آذری جهرمی با این اشاره و نوشتن یادآوری مساله تلاش برای ممنوعیت گوشی‌های موبایل در بار قبل، قصد داشته است به گروهی مافیایی در پشت پرده تصمیمات درباره واردات موبایل اشاره کند؟ آیا بار دیگر وارد کننده خاصی تعداد بالایی گوشی تلفن همراه اپل وارد کرده است که سعی دارد حتی به صورت موقت مقابل واردات این مدل گوشی بایستد و یا حتی ممکن است در نهایت هیچ ممنوعیتی در کار نباشد، اما با همین بازی روانی تنها تلاش برای بالا بردن قیمت‌ها و التهاب در بازار در دستور کار باشد؟
این پرسش‌ها از جمله سوالاتی است که تویت محمدجواد آذری جهرمی درباره ممنوعیت واردات گوشی تلفن همراه می‌تواند ایجاد کند.
گمرک از ممنوعیت واردات بی خبر است
از سوی دیگر خبر‌ها در حالی درباره ممنوعیت واردات گوشی تلفن همراه منتشر شده که امروز معاون گمرک خبرداد «ورود تجاری و مسافری آیفون فعلا ادامه دارد». بر اساس اعلام معاون گمرک ایران، تاکنون هیچ ابلاغیه‌ای از وزارت صمت مبنی بر ممنوعیت واردات یا تغییر گروه کالایی گوشی‌های آیفون به گمرک اعلام نشده است، بر این اساس فعلا واردات این کالا به صورت تجاری و همراه مسافر ادامه دارد.
معاون امور گمرکی گمرک ایران، با بیان این که با وجود خبر‌های منتشر شده، هنوز هیچ ابلاغ و اعلام رسمی از سوی وزارت صمت مبنی بر ممنوعیت واردات آیفون و یا تغییر گروه کالایی آن به گمرک نشده به ایسنا گفته است که: «طبق تبصره ماده چهار قانون مقررات صادرات و واردات، کلیه بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های مربوط به صدور و ورود کالا منحصرا از طریق وزارت صمت به سازمان‌های اجرایی اعلام می‌شود و همزمان باید به اطلاع عموم برسد، بنابراین هر زمان که ابلاغی صورت بگیرد، گمرک نیز طبق همان اقدام خواهد کرد.» عسگری هم چنین گفته است که «بر این اساس تا هنگامی که ابلاغی مبنی بر ممنوعیت صورت نگرفته، گمرک طبق روال گذشته عمل خواهد کرد و گوشی‌های آیفون وارد شده که دارای ثبت سفارش بوده، تامین ارز شده و مجوز‌های لازم را دارند، ترخیص خواهد کرد.»
او در مورد این که در صورت تغییر گروه کالایی به گروه ۲۷، آیا ورود گوشی آیفون همراه مسافر نیز محدود خواهد شد، یادآور شد که این موضوع نیز منوط به ابلاغ دستگاه‌های ذیربط به گمرک است، ولی فعلا ورود آیفون همراه مسافر مانند سایر گوشی‌ها بلامانع است.
چه کسانی قرار است ثبت سفارش کنند که گمرک باز است؟
این سخنان هر چند حالا شاید کمی از التهاب بازار بکاهد، اما قطعا پرسش‌های بیشتری را مطرح می‌کند. این که چطور ثبت سفارش اکنون برای بسیاری از واردکنندگان بسته شده است، اما به گمرک هیچ ابلاغیه یا دستورالعمل تازه‌ای داده نشده که از واردات گوشی‌های موبایل اپل جلوگیری کنند حالا از ساده‌ترین پرسش‌هایی است که به ذهن خطور می‌کند.
برای واردات کالا به ثبت سفارش در سامانه نیاز است و وقتی سامانه فعلا بسته شده است یا شاید برای وارد کنندگان بدون رابطه بسته شده است چطور و کدام وارد کنندگان به ثبت سفارش ادامه خواهند داد که لازم است هم چنان گمرک برای آنان باز باقی بماند؟
کنار هم گذاشتن اظهارات معاون گمرک ایران و سخنان وزیر سابق ارتباطات آیا هم چنان نشانه‌هایی از وجود مافیا یا دست‌هایی در پشت پرده دارد که مقادیر زیادی گوشی تلفن همراه وارد کرده اند (یا قصد وارد کردن آن را دارند) و حالا لازم است حتی به صورت موقت امکان ثبت تازه وجود نداشته باشد تا این گوشی‌ها راحت‌تر فروخته شوند و یا قیمت آنان چنان اضافه شود که سود بیشتری نصیب وارد کننده شود؟
تناقض جدی موجود بین باز بودن مسیر گمرکی برای این گوشی‌ها و همزمان بسته شدن سامانه بر روی واردکنندگانی که در پی ثبت بوده اند، در کنار مساله‌ای که وزیر سابق ارتباطات به آن اشاره می‌کند، از مواردی نیست که به راحتی بتوان از آن گذشت یا به آن بی توجه بود.
لازم است که با توجه به تشکیک‌های جدی در این موضوع، مسولان امر و تصمیم گیران در این مورد به صراحت به این شائبه‌ها و پرسش‌های مطرح شده پاسخ بدهند و اگر دست‌هایی در پس پرده درباره این تصمیم وجود دارد با جزییات مشخص و افشا شوند.