فردین آقابزرگی کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با نبض بازار، با اشاره به عرضه سهام شرکت دارویی دانا، گفت: عرضه‌های اولیه یکی از مجاری اتصال نقدینگی و تامین نقدینگی بازار سرمایه از طریق شاداب نشان دادن فضای کسب و کار در بازار سرمایه است. یعنی عرضه اولیه‌ای که از پیش تعیین می‌شود که چه مقدار ارزش افزود یا سود خواهد داشت؛ این به عنوان یکی از مشخصات و ویژگی‌های مثبت و ارزش‌های عرضه‌های اولیه است.
عرضه اولیه ادامه دار باشد
وی افزود:، اما نکته قابل توجه این است که شرکت‌هایی که مشمول اصل ۴۴ قانون اساسی هستند و تکلیف به واگذاری دارایی‌های غیر مولد و یا مازاد دارایی‌های مولد دارند، این نوع واگذاری به شرط اینکه ادامه دار باشد یعنی صرفا رفع تکلیفی مبنی بر اینکه ما دو درصد یا ۵ درصد از سهام شرکت را به بورس واگذار کنیم، نباشد.
اشکالات عرضه‌های اولیه
آقابزرگی در ادامه همچنین تاکید کرد؛ موضوع مهمتر این است که نظام ارزش گذاری یا به اصطلاح "بوک بلدینگی" که در همه بازارهای مالی و سرمایه وجود دارد با این شکلی که ما کار می‌کنیم متفاوت است. به این ترتیب که تعداد و لات سفارش به همراه قیمت سقف و کف از پیش تعیین شده و هر شخص سرمایه گذار در صورت تمایل برای خرید صرفا می‌تواند در محدوده نوسان تعیین سفارش خرید را وارد کند؛ که این اصلا مغایر با اصل عرضه‌های اولیه به روش بوک بلدینگ هست یعنی ما فقط اسم آن را یدک می‌کشیم.
کارشناس بازار سرمایه افزود: به همین دلیل است که بعد از عرضه اولیه ما شاهد افزایش و نوسان قیمت در حداقل چند روز معاملاتی هستیم یعنی عرضه اولیه، خودبخود از فردای عرضه با گره معاملاتی مواجه است.
آقابزرگی افزود: من از این فرصت استفاده کنم و این پیام را منتقل کنم که، ابتدای سال باید یک تقویم عرضه اولیه داشته باشیم. ابتدای سال تا انتهای آن باید تقویمی در زمینه عرضه اولیه داشته باشیم مثلا قبلا در فرابورس چنین برنامه‌ای وجود داشت. متناسب با اقتضای شرایط مثبت و منفی بازار حرکتی نداشته باشد یعنی تغییری در عرضه‌های اولیه ایجاد نشود. مثل سالهای ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ که بسته به شرایط بازار عرضه اولیه را تشدید و یا متوقف می‌کردند و موضوع اصلی بحث بوک بلدینگ، مسئولیت تهیه و یا ارائه قیمت معاملاتی است که معمولا یا برعهده مشاور پذیرش یا برعهده متعهد پذیرش یا شرکت تامین سرمایه است که در روند آن مشارکت داشته است.
سودآوری عرضه اولیه
آقابزرگی در ادامه اضافه کرد، به نظر من این یکی از ایرادات عرضه‌های اولیه است. مغایرت‌ها و تناقض‌هایی هم در عرضه اولیه‌ها داشتیم. معمولا عرضه اولیه چون به نیت واگذاری به سهامدار خرد ارائه می‌شود سود و منافع کوتاه مدت بیشتر مد نظر قرار می‌گیرد. مگر اینکه یک طرح توسعه یا شرکتی که طرحی خاص داشته باشد که اینها در جاهای خاص خود قیمت گذاری می‌شود. ظرف یک سال گذشته عرضه‌های اولیه که با یک P/E (نسبت میان قیمت و درآمد هر سهم) بالا واگذار شده و یا شرکت‌هایی که با یک P/E بسیار پایین عرضه شده است. این تناقض تا حدود زیادی ممکن است در آینده مشکلات زیادی برای فضای کسب و کار در بازار سرمایه ایجاد کند.
وی در خصوص عرضه اولیه سهام شرکت دارویی دانا متعلق به بانک ملی گفت: موضوع فعالیت بانک کاملا مشخصا است. بانک اصلا اجازه ندارد در فضای بازار سرمایه و در حوزه سرمایه گذاری کاری انجام دهد. ماده ۱۶ قانون رفع موانع تولید به صراحت این موضوع را بیان کرده است. اما در حقیقت سال گذشته به اقتضای شرایط، شورای عالی بورس مصوبه ماده ۱۶ قانون رفع موانع تولید را نقض کرد و بانکها مجددا اجازه سرمایه گذاری پیدا کردند. این تصمیمات کوتاه مدت و زودگذر فضای اصلی کسب و کار را به هم می‌ریزد. در بازار پول و بانک، وظیفه بانک تامین مالی بنگاه و تامین طرح‌های توسعه از محل جذب سپرده‌های آحاد مردم در راستای کمک به تولبد است نه اینکه اگر پول مازاد داشت پروژه‌های عظیم ساختمانی را به دست بگیرد. حتی بعضا در این موارد بین درآمد مشاع و درآمد غیرمشاع توصیف‌ها و برداشت‌های متفاوتی می‌شود. یعنی از محل سپرده سپرده گذاران منابع مالی صرف سرمایه گذری می‌شود که ارزش افزوده آن عاید سهامدار بانک می‌شود نه عاید سپرده گذار.
وی همچنین گفت: اینها همه تناقض است. جا دارد که در بازار پول با مکانیزم نظارتی و با مکانیزم سیاست‌های پایدار در حوزه بازار پول بتوانیم این منابع را راهبری و هدایت کنیم که به صورت چند منظوره بانک نتواند وارد سفته بازی و فضای کسب و کار و سوداگری شود. مثلا طی سالهای گذشته بانکهایی داشتیم که در مسکن، ارز و طلا فعالیت می‌کردند که تا حدودی جلوی آنها گرفته شده است اما نه به صورت صددرصد. کاهش سرمایه گذاریهای بانکها و ورود به زمینه اصلی موضوع فعالیت بانکها انتظاری است که بانک مرکزی و به خصوص رئیس کل بانک مرکزی باید به آنها تکلیف کند و این را ساماندهی کند.
وی گفت: اگر بانک مثل یک موسسه اعتباری و غیرانتفاعی بتواند در هر زمینه‌ای که سودآوری دارد مشارکت کند نتیجه آن رسوب دارایی‌های مازاد و دارایی‌های غیرمولدی است که در نهایت مجبوریم برای تکلیف و عرضه سهام مازاد آنها از بازار سرمایه استفاده کنیم.