به گزارش نبض بازار، هدایت فهمی کارشناس خبره منابع آبی در میزگرد بررسی علل و عوامل افزایش گردو غبار در کشور اظهار داشت: دست‌کم ۱۰ دلیل برای بروز پدیده گرد و غبار در کشور می‌توان برشمرد.
وی، نخستین علت را چرای بی رویه دام در مراتع کشور برشمرد و خاطرنشان‌کرد: سه برابر ظرفیت مراتع کشور از آن‌ها استفاده می‌شود.
این کارشناس خبره منابع آبی ادامه‌داد: جنگل تراشی عامل دیگری است که می‌توان نام برد؛ به این معنا که کشوری که ۱۸.۵میلیون هکتار جنگل داشته است اکنون به ۱۱ میلیون هکتار رسیده است.
فهمی، کاهش منابع آب و به‌ویژه منابع آب زیرزمینی را یکی دیگر از عوامل افزایش گرد و خاک ذکر کرد.
وی دلیل چهارم بروز این پدیده را کاهش پوشش گیاهی کشور و پنجمین عامل را استفاده بیش از حد از خاک عنوان کرد و گفت: نه تنها عملیات خاک ورزی در کشور انجام نمی‌شود، بلکه برخی مواقع خاک فروشی هم صورت می‌گیرد.
معاون سابق دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو، ششمین دلیل را کشاورزی ناپایدار و نادرست دانست؛ به این معنی که کشاورزی ما نه صنعتی است و نه سنتی، بلکه به شیوه‌ای انجام می‌شود که به نابودی خاک دامن می‌زند.
فهمی، رعایت نشدن حقابه‌های زیست محیطی را هم عامل مهمی توصیف کرد و عامل هشتم را نبود مدیریت سرزمینی (آمایش سرزمین) اعلام کرد.
وی خاطرنشان کرد: آمایش سرزمینی به این معنی است که همه فعالیت‌های اقتصادی در سرزمین مشخص اجرایی شود که در سال‌های گذشته مهمترین عامل هم ساختار معیوب بخش‌های مدیریت سرزمینی بوده است، یعنی هم در بخش آب و هم در محیط زیست ساختار معیوب است و نیاز به بازنگری دارد.
این کارشناس منابع آب از پدیده تغییر اقلیم به عنوان عامل نهم در افزایش گرد و غبار در کشور یاد کرد و گفت: این موضوع در مقیاس جهانی سبب گرم شدن زمین شده است که اثر زیادی بر منابع آب داشته است.
فهمی افزود: در گذشته‌های دور بر اساس آمار ۵۲ ساله حجم آب تجدیدپذیر کشور ۱۳۰ میلیارد متر مکعب بوده که در ۲۵سال گذشته به ۱۲۰ میلیارد مترمکعب، در ۱۰ سال اخیر به ۱۱۵ میلیارد متر مکعب و در پنج سال گذشته به ۱۰۵ میلیارد متر مکعب کاهش یافته است.
وی ادامه‌داد: در برخی سال‌های خشک اخیر این میزان کمتر شده و حتی به ۱۰۰ میلیارد متر مکعب رسیده و این در حالی است که میزان مصرف به حدود ۱۰۰ میلیارد متر مکعب رسیده است.
رییس مرکز تحقیقات پژوه آب گستر خاطرنشان‌کرد: از طرف دیگر دمای هوای کشور حدود ۱.۲ درجه نسبت به متوسط درازمدت بالاتر رفته که افزایش دما خود اثر مستقیم در زیاد شدن میزان تبخیر آب دارد.
فهمی ادامه‌داد: این میزان افزایش دما بیش از ۱۶ میلیارد متر مکعب حجم اضافه بر تبخیر و تعرق در کشور تحمیل می‌کند که میزان خیلی بالایی است.
وی درباره وضعیت بارشی کشورمان هم گفت: امسال نیز سال خشکی است به گونه‌ای که میزان بارش‌ها نسبت به ۵۲ سال اخیر ۳۰ درصد کاهش یافته است.
معاون سابق دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو افزود: کسری مخازن سد‌های کشور هم به بیش از ۵۰ درصد رسیده، یعنی نصفی از مخازن سد‌ها خالی است.
فهمی اذعان کرد: میزان بارش‌های فروردین ماه امسال ۶ میلیمتر بود و به این ترتیب ۸۶ درصد نسبت به درازمدت کاهش بارش داریم که این وضعیت سبب خواهد شد جمعیت انبوهی در روستا‌ها و شهر‌ها در تنش آبی قرار گیرند.
وضعیت آب‌های زیرزمینی
وی به اثر گذاری وضعیت آب‌های زیرزمینی بر روی افزایش گرد و غبار در کشور اشاره کرد و گفت: اگر به بیلان آبی کشور نگاهی داشته باشیم خواهیم دید به‌طور متوسط ۶ میلیارد متر مکعب از حساب سپرده ثابت آب‌های زیر زمینی کشور اضافه برداشت انجام می‌شود و همین امر سبب کاهش سطح آبخوان‌ها شده است.
این کارشناس خبره منابع آب ایران ادامه‌داد: پایین رفتن سطح آب آبخوان‌ها از عوامل اصلی وقوع فرونشست در کشور است که پدیده بسیارخطرناکی محسوب می‌شود.
فهمی افزود: در فرونشست از رطوبت خاک کاسته شده و چسبندگی کاهش می‌یابد، در نتیجه خاک شروع به فروریختن می‌کند که تداوم آن فاجعه ملی ایجاد می‌کند.
وی گفت: اکنون از ۶۰۹ دشت کشور بیش از ۴۲۰ دشت ممنوعه و ممنوعه‌بحرانی است و بیش از چندین دشت هم از ظرفیت آبی قابل توجه برخوردار نیستند.
معاون سابق دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو خاطرنشان کرد: امروز شاهدیم در مساله آب که از عوامل مهم بروز گرد و غبار است دچار چالش جدی هستیم.
فهمی ادامه داد: بررسی‌های ما در وزارت نیرو نشان داده که دوره برگشت خشکسالی‌ها بین هفت تا ۱۰ سال است، در حالی که دوره ترسالی ۲ سال است به این معنا که ممکن است یک یا ۲ سال‌تر داشته باشیم و مجدد خشکسالی تداوم یابد.
وی افزود: مطابق مطالعات انجام شده در وزارت نیرو، در گذشته سهم منشا گرد و غباری که در ایران به وجود می‌آید ۶۵ درصد متعلق به عراق، ۱۶درصد سوریه، ۹ درصد عربستان، هشت درصد ایران و ۲ درصد متعلق به ترکیه بود، این درحالی است که اکنون سهم تولید گردو غبار داخلی افزایش یافته و یکی از عوامل مهم آن کاهش منابع آبی است.