آرامگاه حافظ (حافظیه شیراز) تنها یکی از ده ها جاذبه ای ست که در شهر شیراز, شهر بهارنارنج ها امکان بازدید از آن را دارید. اگر بخواهید در مورد دیگر دیدنی ها و تفریحات این شهر و اقامت در آن بدانید.

چرا حافظیه؟

• حافظیه محل دفن یکی از شعرای بزرگ ایران است.


• فضای دلنشین این آرامگاه می تواند آرامش را برای تان به ارمغان بیاورد و ساعات خوشی را برای شما بیافریند.


• علاوه بر حافظ، عرفا و شعرای نامداری در این مکان به خاک سپرده شده اند که هر یک در نزد مردم از جایگاه خاصی بر خوردارند.

آشنایی با حافظیه | خانه ابدی حضرت حافظ

در شمال شهر شیراز آرامگاهی وجود دارد که نامش برای همه ساکنان این سرزمین کهن آشناست. هر که به شیراز قدم می گذارد راهی آرامگاه حافظ می شود و در آن ساعات خوشی را می گذراند. این مجموعه با نام حافظیه شناخته می شود و همان طور که از نامش پیداست، محل دفن حضرت حافظ، یکی از شعرای ایران زمین است. بسیاری معتقدند که وی در یکی از اشعارش این مساله را که مرقدش پس از او زیارتگاه خواهد شد، پیش بینی کرده و چنین گفته است:

  گلعذاری ز گلستان جهان ما را بس        زین چمن سایه آن سرو روان ما را بس

بر سر تربت ما چون گذری، همت خواه       که زیارتگه رندان جهان خواهد بود

حافظ را بیشتر بشناسید

 نام کامل این شاعر، خواجه شمس الدین محمد بن بهاءالدین حافظ شیرازی است که به اختصار حافظ خوانده می شود و القاب دیگری همچون لسان الغیب، ترجمان الاسرار، لسان‌العرفا و ناظم‌الاولیا نیز دارد. وی در سال 727 هجری قمری چشم به جهان گشود و در سال 792 هجری قمری از دنیا رفت. حافظ در طول حیاتش به یکی از سخنوران نامی جهان و شاعر بزرگ قرن هشتم ایران (برابر قرن چهاردهم میلادی) تبدیل شد و غزلیاتی ارزشمند را از خود بر جای گذاشت. با ترجمه اشعارش به زبان های اروپایی در قرون هجدهم و نوزدهم نام او به محافل ادبی جهان غرب نیز راه یافت و شهرتی بیش از پیش پیدا کرد تا جایی که امروز نام وی به فرهنگ و ادب ایران گره خورده است و هر سال در بیستم مهرماه مراسم بزرگداشتی برای او برگزار می شود.

تاریخچه پر فراز و نشیب آرامگاه حافظ

آرامگاهی که امروز پیش روی ماست در طول تاریخ تغییرات فراوانی را به خود دیده است که در ادامه به آنها می پردازیم:

* برای اولین بار چه کسی برای حافظ آرامگاه ساخت؟

پس از مرگ این شاعر بزرگوار تا 65 سال، هیچ بنایی بر فراز مقبره وی بنا نشد تا اینکه در سال ۸۵۶ هجری قمری مصادف با ۱۴۵۲ میلادی، شخصی به نام محمد یغمایی، وزیر میرزا ابوالقاسم گورکانی (حاکم فارس) برای اولین بار تصمیم گرفت یادبودی را برای وی بنا نهد. او عمارتی گنبدی شکل بر فراز مقبره حافظ ساخت و در جلوی آن حوض بزرگی تعبیه کرد تا آب از رکن آباد که منبع آب شیراز به شمار می رفت، به آن بریزد.

* تغییراتی در دوره صفویان و افشاریان

در اوایل قرن یازدهم هجری قمری و همزمان با سلطنت شاه عباس صفوی، مرمت هایی در بنا صورت گرفت و سپس 350 سال پس از وفات حافظ، نادرشاه افشار دستور مرمت آرامگاه وی را صادر کرد.

* احداث آرامگاه شکوهمند حافظیه شیراز در دوران زندیه

در سال 1187 هجری قمری، کریم خان زند بر شکوه بنای آرامگاه افزود و در جلوی مقبره حافظ، بارگاهی به سبک بناهای مورد پسند خود ساخت. این بارگاه، تالاری با چهار ستون سنگی یکپارچه و بلند بود که درگاه آن در شمال و جنوب قرار داشت و در دو سوی آن، دو اتاق نیز بنا شده بود.

وی در جلوی این بنا یک باغ نیز بنا کرد و سنگی مرمرین را بر روی مقبره نهاد که امروز نیز در همان جا وجود دارد و در ادامه به صورت مفصل به شرح آن خواهیم پرداخت.

* دوره قاجار | یک زرتشتی برای حافظ مقبره می سازد

پس از کریم خان زند تا زمان قاجار تغییراتی در بنا داده نشد تا اینکه در سال ۱۲۳۵ خورشیدی، ابوالفتح میرزا مویدالدوله (تهماسب میرزا)، حاکم فارس، آن را تعمیر و مرمت کرد. پس از وی در سال ۱۲۵۷ خورشیدی، فرهاد میرزا معتمدالدوله، فرمانروای فارس، کوشکی چوبی پیرامون مقبره حافظ، ساخت به گونه ای که آن را در بر می گرفت.

ولی یكی از سادات متظاهر وقت، به جرم آنكه چرا یک شخص زرتشتی (گبر) می‌خواهد قبر حافظ را بسازد، آن بنا را خراب كرد و جلوی کار شخص بانی را گرفت.

سپس در سال ۱۲۷۸ خورشیدی، شخصی به نام ملا شاه جهان زرتشتی (اردشیر) به واسطه علاقه اش به حضرت حافظ، بر سر مزار وی حاضر می شود و تفالی به دیوان وی می زند. غزل با ابیات زیر آغاز می شود:

       ای صبا با ساكنان شهر یزد از ما بگو        كای سر حق ناشناسان گوی میدان شما

  گرچه دوریم از بساط قرب همت دور نیست      بنده شاه شماییم و ثنا خوان شما

او از این شعر خوشش می آید و تصمیم به احداث بقعه و بارگاه مجللی بر روی مزار این شاعر بزرگوار می گیرد. وی شروع به کار می کند و قسمتی از کار را پیش می برد؛ اما سید علی اکبر فال اسیری (از عالمان و سیاستمداران عصر قاجار) به دلیل زرتشتی بودن اردشیر، بنای ساخته شده توسط وی را تخریب می کند.

با کمی دقت متوجه شکستگی هایی در سنگ می شویم که آثار تخریب بنا و افتادن چوب بست ها روی سنگ قبر هستند.

نقل است که در آخر این ماجرا، این عالم عصایش را به قبر حافظ می کوبد و می‌گوید:

درویش می‌خواستند تو را نجس كنند، نگذاشتم!

بنای آرامگاه تا سال 1280 خورشیدی به صورت مخروبه باقی ماند تا اینکه شاهزاده ملک منصور، ملقب به شعاع السلطنه، حاکم فارس، با همکاری علی اکبر مزین الدوله (استادِ کمال الملک)، کوشکی آهنی را بر روی آرامگاه قرار دارد و کتیبه ای بر روی آن نصب کرد.

* دوره پهلوی | مقبره حافظ به شکل امروزی در می آید

در سال 1310 خورشیدی اعظم بهرامی -استاندار فارس- سردر سنگی و بزرگی بر دیوار جنوبی حافظیه نهاد و کارهایی را برای آبادانی باغ آن انجام داد. وی همچنین خیابانی در جلوی آرامگاه به نام خرابات احداث کرد که بعدها به گلستان تغییر نام داد.

در سال 1314 خورشیدی سرهنگ علی ریاضی -رییس فرهنگ فارس- با همکاری علی اصغر حکمت -وزیر فرهنگ وقت- و نظارت علی سامی -نویسنده، باستان‌شناس و رییس موسسه باستان‌شناسی تخت جمشید- برای بازسازی و مرمت این بنا تلاش کردند. آنها برای این کار از طراحی آندره گدار فرانسوی استفاده کردند و از عناصر معماری عهد کریم خان زند، الهام گرفتند. در سال 1315، علی اصغر حکمت، اجرای این طرح را با همکاری علی سامی آغاز کرد و ساخت بنای کنونی حافظیه در سال 1316 به پایان رسید.

بر طبق این طرح، چهار ستون وسط تالار -که متعلق به زمان زندیه بود- را از دو طرف امتداد دادند. آنها با این کار حافظیه را به دو محوطه، شامل باغ در جنوب تالار و آرامگاه در شمال آن تقسیم کردند.

عمارت قدیمی کریم خان زند به تالاری با ۵۶ متر طول تبدیل شد که ۲۰ ستون سنگی آن را برافراشته نگاه می داشت. چهار ستون کریم خانی در میان این ستون ها به شکل قبلی باقی ماند و ۱۶ ستون دیگر به صورت دو تکه در سال ۱۳۱۵ خورشیدی ساخته و نصب شد.

* جمهوری اسلامی ایران و حافظیه شیراز

 اولین مرمت و بازسازی جدی بنای حافظیه به سال 1386 مربوط می شود که در طی آن، کارهایی همچون تمیز کردن سطح مسی روی گنبد، مرمت بخش های خراب ساختمان های اطراف و همچنین متصل کردن مقبره‌ها و باغ های اطراف به مجموعه صورت گرفت.