به گزارش نبض بازار-بحران ناترازی انرژی در ایران که در رسانههای بینالمللی به عنوان "بحران تابستان-زمستان" شناخته میشود، نه تنها شبکه برق و گاز کشور را تحت فشار قرار داده، بلکه مستقیماً تولید صنایع کلیدی، چون سیمان، فولاد و آلومینیوم را مختل کرده است. یک کارشناس انرژی ضمن تأکید بر سهم بالای این صنایع در مصرف و ناترازی، دلیل اصلی این وضعیت را "رهاسازی زیرساختها" و عدم توجه به ظرفیتهای آتی کشور عنوان کرد. این کارشناس هشدار داد که با وجود تعدیل تعرفهها، قیمت یارانهای و پایین انرژی همچنان مانع اصلی برای اصلاح الگوهای مصرف و تضمین پایداری شبکه در بلندمدت است.
به جهت بررسی موضوع فوق، گفتوگو کردیم با محمد مهدی رضوانی، کارشناس انرژی و رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی قم، که در ادامه مشروح آن را میخوانیم:
· وضعیت فعلی ناترازی برق و گاز چگونه است؟
ایران در سالهای اخیر با ناترازی همزمان در تأمین برق در تابستان و گاز در زمستان رو به رو شده است. یکی از دلایل اصلی رهاسازی زیرساختهای کشور و عدم توجه به آینده در زیرساختهای انرژی بوده است. افت تولید و رشد مصرف فشار را تشدید کرده است. تولید ناخالص برق افزایش یافته، اما ناترازی در زمانهای پیک باقی است. دولت برای صرفهجویی اعلام محدودیت کرده که قطع برق ادارات و صنایع بخشی از آن است. این وضعیت در رسانهها و گزارشهای بینالمللی به عنوان بحران تابستان-زمستان تعریف شده است. امیدواریم با نگاهی ملی این ناترازی به حداقل برسد.
· صنایع چه سهمی در این ناترازی دارند و کدام بخش صنایع نقش پررنگی بازی میکنند؟
سهم صنایع در ناترازی و نقش آفرین صنعت، یکی از بزرگترین مصرفکنندگان انرژی در کشور است. صنایع فولاد، سیمان، آلومینیوم سهم بزرگی در این مصرف دارند. کارخانههای آجر نیز در گاز نقش مهمی ایفا میکنند. شدت مصرف انرژی در صنعت بالاست و کمبودها باعث کاهش تولید در این صنایع میشود. هر برنامه مدیریت پیک، باید تمرکز ویژهای روی الگو مصرف آنها داشته باشد. بررسی ممیزی انرژی و رفتن به سمت بهره وری هم میتواند به این ناترازی کمک کند.
· صادرات برق صحت دارد؟ سهم آن چقدر است؟
ما در سالهای اخیر به برخی از کشورهای همسایه از جمله آذربایجان، ارمنستان، عراق و افغانستان صادرات برق داشتیم. حجم صادرات نسبت به حجم تولید کشور کم است و در حد چند صدم درصد از تولید سالانه است. در دورههایی که مصرف داخلی کم میشود، این صادرات از سر گرفته میشود. صادرات وجود دارد، اما سهم آن در برابر تولید داخلی ناچیز است و در مواقع بحران، محدود و یا قطع میشود. در حال حاضر مشخص نیست صادرات وجود دارد یا خیر، اما به طور کلی صادرات برق وجود دارد.
· تجدیدپذیرها تا چه حد به صنایع کمک کردهاند؟
تجدیدپذیرها سه قسمت عمده خورشیدی، بادی و زباله سوز را شامل میشود. خورشیدیها سهم نسبتاً کمی از سبد برق کشور را داشتهاند. کمتر از ده درصد برق توسط خورشیدی و تجدیدپذیر تأمین شده است. برای پروژههای تولید کارخانه و محل مصرف و یا نیروگاههای پشت بامی و صنعتی، تجدیدپذیرها نقش مهمی در کاهش پیک صنایع بازی میکنند. برای اثرگذاری چشم گیر بر ناترازی کل، نیاز به توسعه سریعتر ظرفیت تجدیدپذیر و ذخیره سازها را داریم. خورشید در روز است و اگر در شب از آن استفاده کنیم، نیاز به باطری داریم.
· آیا برق و گاز خانگی و تجاری و صنعتی در ایران گران محسوب میشود؟
به لحاظ ریالی و دلاری تا قبل از اصلاحات یارانهای اخیر، تعرفهها خیلی پایین بودند. در عمل دولت اخیر در چند نوبت تعرفهها را تعدیل کرده و افزایشهای اخیر باعث شده احساس گران شدن نسبی برای مصرفکننده ایجاد شود. هنوز هم قیمت برق در ایران بسیار پایین است و با این قیمت صنعت برق درست نمیشود. الگو گرجستان نشان میدهد که ۸ ساعت برق داشتند، اما با تغییر قیمت و اصلاح الگو، برقشان ۲۴ ساعت شده است. قیمت برق همواره یارانهای و پایین بوده، اما روند اصلاح تعرفهها باعث میشود فشار مالی به برخی از بخشهای وارد شود و الگوها اصلاح شوند.
· آیا انرژی کماکان در ایران یک نوع نوع مزیت است؟
از نظر ذخایر فسیلی و تولید انرژی اولیه، ایران هنوز کشور غنی از نظر گاز و نفت است. ما مشکل جدی در سرمایهگذاری استخراج داریم. مزیت منابعی به شرط مدیریت، در اقتصاد باقی میماند. مزیت واقعی ناشی از سرمایهگذاری داخلی و اصلاح الگو قیمت و مصرف است. دنیا به سمت تجدیدپذیرها میرود و به مرور مزیت ما در حوزه انرژی هم از دست میرود.
· نکته آخر
برای عبور از ناترازی و پایدارسازی شبکه برق و گاز باید سه مسیر دنبال شود. توسعه سریع تجدیدپذیرها، بهینهسازی مصرف و اصلاح تدریجی سیاستهای قیمتی و انگیزشی؛ ترکیب فنی-مالی پروژهها و صنعت سبز میتواند مسیر عملیاتی و قابل قبولتری برای دولت و بخش خصوصی فراهم کند. در دولت فعلی این سیاست به طور جدی دنبال میشود. امیدواریم حاکمیت توجه جدی به انرژی بکند و ما برای توسعه ایران جدیتر و با تلاش بیشتر به سمت رفع مشکلات و از بین بردن ناترازیها حرکت کنیم.