به گزارش نبض بازار- با ادامهدار شدن بحث بر سر بیمه رانندگان تاکسیهای اینترنتی، کارشناسان حوزه کار تأکید میکنند که این شغل پرریسک باید زیر پوشش بیمه اجباری قرار گیرد و پلتفرمها امکان استثناسازی خود را ندارند. در این میان، مسئله اشتغال بازنشستگان در این پلتفرمها نیز از نظر قانونی بدون مانع اعلام شده است.
بهمنظور بررسی موضوع فوق، گفتوگویی داشتیم با فرشاد اسماعیلی، کارشناس حوزه کار، که در ادامه مشروح آن را میخوانید:
• تاکسیهای اینترنتی از ابتدا چه مسیری در حوزه بیمه رانندگان خود طی کردند؟
اول باید درباره حقوق اجتماعی بحث کنیم. الزام بیمه کار دو ویژگی دارد و زیرمجموعه حقوق کار تعریف میشود. ویژگی اول حمایتی بودن و ویژگی دوم متداوم و غیرقابلتوافق بودن است. بیمهشده و فرد شاغل که در شرایط پایینتری قرار دارد باید مورد حمایت قرار بگیرد؛ بنابراین بیمه تأمین اجتماعی یک نوع بیمه اجباری است. در تمام سیستمهای بیمهای اجتماعی مشترک، بیمه یک پدیده اجباری است. مدلهایی مانند مشاغل آزاد و اختیاری نیز وجود دارد و فردی که واجد ویژگی اجتماعی است، الزاماً روابط کار ندارد. در این صورت فردی که صاحب کسبوکار است، خود را بیمه میکند؛ بنابراین بیمه اجتماعی و اجباری در کنار بیمه تجاری قرار دارد. بیمه خصوصی بیمه الزامی نیست و تابع توافق است، اما در حال حاضر در کارگاههای معمولی هم کارگر نمیتواند با کارفرما توافق کند و بگوید بیمه نمیخواهم. سازمان تأمین اجتماعی ذینفع بیمه است و بهصورت قانونی باید بیمه نیروی کار پرداخت شود.
• آیا تاکسیهای اینترنتی موظف به پرداخت بیمه هستند؟
توقع پلتفرمها بیجا است که میخواهند بیمه نیروهای خود را پرداخت نکنند. نمیتوان در مقابل قانون و فلسفه اجتماعی بیمهها ایستاد. در بحث رانندگان تاکسی، ریسک بیمهای بسیار بیشتر است. بند «چ» ماده ۲۸ قانون برنامه هفتم به اجباری بودن بیمه اشاره دارد. آن چیزی که بحث اختیاری بودن را مطرح کرده، مصوبه دولت است که مدتی پیش تصویب شد. در آنجا از طرفین دعوت شده بود که درباره بیمه اجتماعی رانندگان مذاکره شود. برداشت پلتفرمها این است که، چون دعوت به مذاکره شدهاند، میتوانند شرکت نکنند، درحالیکه معنای آن مصوبه این بود که با شکلگیری مذاکره، قانون تنظیم شود.
آنچه مبنای قانونی این پیشنهاد است، علاوه بر اینکه به اجباری بودن قانون بیمه تأمین اجتماعی اشاره دارد، به بند «چ» ماده ۲۸ هم میرسد. تاکنون هیچکدام از پلتفرمها بهصورت علنی به موضوع بیمه رانندگان ورود نکردهاند. من در خبرگزاری ایرنا حضور داشتم که از نمایندگان آنها دعوت شده بود، اما حضور نیافتند. مطمئناً اگر بحث و پاسخ جدی داشتند، از خودشان دفاع میکردند.
در هر صورت مسئله این است که مجلس در حال پیگیری این قانون است. رانندگان اگر مشمول بیمه اجتماعی میشوند، شرایط مشابهی با دیگر رانندگان دارند. دلیل ندارد رانندگان اینترنتی از الزامآور بودن بیمه مستثنا شوند. الزامآور نبودن بیمه رانندگان قابل دفاع نیست و به نفع منافع رانندگان نیز نیست.
داشتن بیمه اجتماعی یک حق است که هر کسی دارای شغل است میتواند از آن بهرهمند باشد. مهم نیست رانندگی شغل اول یا دوم فرد است؛ فرد، چون به این کار مشغول است، باید بیمه شود. در کشمکش و چانهزنی بین دو فرد، کسی که صاحب کار است ممکن است زورش بچربد و فرد کارگر در قراردادی که میان دو طرف تعیین میشود تمکین کند. فلسفه اجباری شدن بیمه، الزامآور کردن کارفرما بالاتر از توافقات انجامشده است. بیمه پایه در سراسر دنیا وجود دارد تا اگر فرد دچار حادثه شد، بتواند از منافع بیمه اجتماعی استفاده کند و بازماندگان مستمری دریافت کنند. تمام پیشنهادات مربوط به اختیاری بودن بیمه، واجد هیچکدام از این ویژگیها نیست.
در هر صورت، فکر کنید اگر یک راننده تاکسی دچار مرگ یا بیماری شد، چرا خانواده او نباید از حقوق مستمری استفاده کنند؟ چه کسی پس از فوت آن راننده به خانواده او فکر میکند؟ وضعیت درمانی آنها چه میشود؟ ۱۸ خدمتی که بیمه اجباری به بیمهشده میدهد باید پس از فوت نیز به خانواده او برسد.
• بیمه اجباری تاکسیهای اینترنتی چه تفاوتی با دیگر بیمهها دارد؟
بیمه مشاغل آزاد کاملاً توسط فرد پرداخت میشود، اما بیمه اجباری بهصورت مشارکتی پرداخت میشود. بیمه اجباری به نفع رانندگان است. تحریک رانندگان مبنی بر اینکه بیمه به نفع آنها نیست، با فلسفه بیمه در تضاد است. اینکه برخی از پلتفرمها خود را دارای قدرت در بازار دیجیتال میدانند و باید از قانون مستثنا شوند، به نظر من یک تبعیض است.
نمیدانم چقدر باید در رسانهها و دولت بحث شود که چرا اینها میخواهند خود را استثنا کنند؟ مگر میتوان رانندگان را از سایر تعهدات معاف و مستثنا کرد؟ رانندگان تاکسی اینترنتی نباید از حق داشتن بیمه اجتماعی که بسیار پرریسک است محروم شوند. رانندگانی که ساعات طولانی و بدون استراحت پشت فرمان مینشینند و بیماریهایی در کمین آنهاست، چرا باید بیمه نداشته باشند؟
روزانه بین ۴۰ تا ۵۰ نفر شهروند بر اثر حوادث رانندگی فوت میکنند؛ ۵۰ درصد علت فوت این افراد ناایمن بودن جاده و ۵۰ درصد ناایمن بودن خودروهاست.
تاکسیهای اینترنتی شاید از نظر نوع رفتوآمد مشابه رانندگان درگیر این تصادفات نباشند، اما شغل رانندگی اینترنتی نیاز جدی به بیمه اجتماعی دارد. نیاز به حمایت از این افراد بیشتر احساس میشود. ده سال است که این پلتفرمها بدون پرداخت حق بیمه، پول این حق را به جیب میزنند. این پلتفرمها در یک فضای غیررقابتی رشد کردهاند. حتی در دل دو پلتفرم نیز انحصار وجود دارد.
بین شرکت تپسی و اسنپ جلسهای برگزار شد و رایگیری نهایی نشان داد که رفتار اسنپ ضد رقابتی است. درباره اسنپپی و اسنپفود نیز قراردادهایی با فروشگاهها بسته شده که نوعی رفتار ضدرقابتی است. این فروشگاهها متعهد شدهاند که فقط با یک پلتفرم کار کنند. در نهایت رأی به نفع تپسی صادر شد.
• در پلتفرمهای جهانی از جمله اوبر، وضعیت چگونه است؟
اوبر بیشترین کاربر تاکسی اینترنتی را در جهان دارد. در دادگاه آمستردام شکایتی مطرح شد و دادگاه رأی داد که رانندگان اوبر شامل قانون کار هستند. در آن رأی مطرح شد که رانندگان باید شخصاً رانندگی کنند و نمیتوانند آن را به شخص دیگری واگذار کنند، همچنین باید در رابطه کارگر و کارفرما قرارداد تنظیم شود.
رابطه مزدبگیری، ویژگی تبعیت، نحوه نرخگذاری، تعیین مسافتها و افزایش تعرفه مسیرها... همگی از ویژگیهای قانون کار است.
ما میگوییم قانون تأمین اجتماعی با بیمهشده کار دارد و در حال حاضر هم قانون کار فقط شامل کارگر نمیشود، بلکه بیمهشدگان مسئله هستند.
• شغل دوم بودن رانندگی برای افراد مشکلی ایجاد نمیکند؟
ماده ۳۴ قانون تأمین اجتماعی میگوید افرادی که در بیش از یک کارگاه کار میکنند باید بیمه پرداخت کنند. از قدیم معلمهایی بودند که پس از کار اصلی، شغل دوم داشتند. مجموع فعالیتهای فرد محاسبه و بیمه او لحاظ میشود. استثنایی نیز وجود ندارد.
رانندگان دارای نمایندگانی هستند و میتوانند با آن نمایندگان صحبت کنند. اگر رانندگان مخالف بیمه بودند، چرا از صنف رانندگان چنین مسئلهای منتشر نمیشود؟
در خصوص رانندگان اینترنتی، نیاز به بیمه بسیار احساس میشود. افراد علاقه دارند که خانوادهشان در پی کار در پلتفرمهای اینترنتی از بیمه استفاده کنند. اگر قرار باشد اعتراض اجتماعی شکل بگیرد، اتفاقاً در راستای الزام سکوهای اینترنتی به بیمه است.
• سکوها خواستار چه شکلی از بیمه هستند؟
آن چیزی که سکوها میگویند این است که بیمه کنید، ولی ما دخالت نمیکنیم. این یعنی کل ۲۷ درصد بیمه را از راننده بگیرند. در موارد مختلف هم ثابت شده که پلتفرمها تا چه حد منافع رانندگان را از بین میبرند.
از رانندگان بپرسید چقدر با سکوها در تضاد هستند. رانندگان بهخاطر عدم رعایت حق و حقوقشان بسیار از سکوها ناراضیاند؛ بنابراین در حال حاضر سکوها دنبال شانه خالی کردن از بیمه هستند.
هدف مجلس نیز کاهش فشار مالی بر راننده است. تأمین اجتماعی ذینفع ادامه این شغلهاست. تأمین اجتماعی در افزایش درآمد سکوها و رانندهها و کیفیت سفرها ذینفع است. برچیده شدن شغلهای اینچنینی به نفع تأمین اجتماعی نیست.
• بازنشستگان شاغل در این پلتفرمها چه وضعیتی نسبت به بیمه اجباری پیدا میکنند؟
در متن قانون پیشبینی شده که تمامی بازنشستگان صندوقها میتوانند اشتغال داشته باشند. تمام بازنشستگان پارهوقت و تماموقت، بدون قطع مستمری و معاف از سهم بیمهشده، میتوانند مشغول به کار شوند. هیچ مشکلی برای اشتغال بازنشستهها روی تاکسیهای اینترنتی وجود ندارد.
برای کسانی که دائم کار نمیکنند هم برای اینکه دچار نقص بیمهای نشوند، پیشبینیهایی انجام شده است. اگر کسی که پشت فرمان نشسته بیمه نباشد و در اثر تصادف دچار مشکل شود، خانواده او دچار بحران اساسی میشوند. هزینه درمان و خسارت و فقدان درآمد فرد بر عهده بازماندگان میافتد. دولت نیز نمیتواند حمایتی کند. عجیب است که چرا سکوها دنبال این هستند که چندین میلیون نفر را بدون بیمه بگذارند.
• ماجرای حذف گزارش بیمه رانندگان از یکی از رسانهها چه بود؟
من اطلاعی ندارم و باید از خودشان بپرسید. این سکوها در تکاپو هستند که از طریق رسانهها خطر این طرح را هشدار بدهند، درحالیکه باید بر ضرورت آن تأکید میکردند.
ما با قشری مواجه هستیم که جمعیت میلیونی دارد و این کسبوکار باید به حقوق اولیه خود برسد. ده سال است که این طرح اجرایی نشده است.
این سکوها در یک فضای غیررقابتی رشد کردهاند و در نهایت هر دو نیز در یک فضای غیررقابتی رشد کردهاند. این سکوها آنقدر قدرتمند شدهاند که امکان رشد دیگران داده نمیشود.
بیمه، مطالبه خود رانندگان و صنف آنهاست. با وجود بیکاری شدیدی که وجود دارد، رانندگی اینترنتی شغل اول بخش زیادی از افراد است.
مسلم است که این افراد باید بیمه شوند. ما با شاغلینی میلیونی مواجه هستیم که باید از آنان حمایت شود. شانتاژ از طریق رسانهها نتیجه نمیدهد، چون قانون پیشِ روی شما قرار دارد. ده سالی که توانستهاند از زیر بار بیمه در بروند، قطعاً به پایان خواهد رسید.