به گزارش نبض بازار- وقتی یک بانک تخصصی مسکن، که قرار بود ستون طرح نهضت ملی باشد، نزدیک به ۵۰۵ هزار میلیارد تومان مطالبات غیرجاری روی دستش مانده باشد، یعنی چرخه بازپرداخت تسهیلات تکلیفی کاملاً قفل شده و منابع جدید برای پرداختهای بعدی باید از افزایش سپرده یا استقراض بانک مرکزی تأمین شود. در این گزارش، با استناد مستقیم به جدول «مانده خالص تسهیلات به تفکیک جاری، سررسید گذشته، معوق، مشکوفالوصول» (خرداد ۱۴۰۴)، عمق این بحران را بررسی میکنیم.
جهش ۸۵ هزار میلیارد تومانی مطالبات غیرجاری در ۳ ماه
• فقط در ۳ ماه، سررسیدگذشته ۷۵ درصد (۵۱.۴ همت) رشد کرد
• معوق ۵۵ درصد (۲۲.۵ همت) افزایش یافت
• مشکوفالوصول ۲.۳ درصد (۷.۳ همت) بالا رفت
• جمع مطالبات غیرجاری ۸۵ همت (معادل ۲۰ درصد کل رشد پرتفوی) جهش کرد
این ۸۵ هزار میلیارد تومان اضافهشده به مطالبات غیرجاری، تقریباً معادل کل بودجه عمرانی کشور در سال ۱۴۰۴ است که عملاً از چرخه اقتصاد خارج شده و روی ترازنامه بانک مانده است.
۱۱.۶ درصد پرتفوی بانک «یخ زده»؛ بالاتر از میانگین سیستم بانکی
در پایان خرداد ۱۴۰۴:
• تسهیلات جاری: ۳،۸۳۴ همت (۸۸.۴ درصد کل)
• تسهیلات غیرجاری: ۵۰۵ همت (۱۱.۶ درصد کل)
این نسبت ۱۱.۶ درصدی، در حالی است که میانگین مطالبات غیرجاری سیستم بانکی ایران در همین دوره حدود ۸-۹ درصد گزارش شده است. بانک مسکن که قرار بود «بانک سالم» و تخصصی باشد، حالا بدترین نسبت غیرجاری را در میان بانکهای بزرگ دولتی دارد.
مشکوفالوصول ۳۲۱ همت؛ یعنی یکسوم کل مطالبات غیرجاری تقریباً «سوخته» است
از ۵۰۵ همت مطالبات غیرجاری، ۳۲۱ همت (۶۳.۵ درصد) در طبقه «مشکوفالوصول» قرار دارد؛ یعنی بانک عملاً امیدی به وصول آن ندارد و باید ۱۰۰ درصد ذخیرهگیری کند. این رقم به تنهایی بزرگتر از سرمایه ثبتشده کل بانک (حدود ۱۲۰ همت) است و نشان میدهد اگر ذخیرهگیری کامل انجام شود، بانک رسماً «منفی سرمایه» خواهد شد.
چرا این جهش ناگهانی؟ نهضت ملی مسکن، قاتل خاموش ترازنامه
بانک مسکن مجبور است سالانه صدها هزار میلیارد تومان تسهیلات تکلیفی با نرخ ۱۸ درصد پرداخت کند، در حالی که:
• تورم مصالح ساختمانی بالای ۵۰ درصد است
• آورده متقاضیان به دلیل تورم مسکن پرداخت نمیشود
• پیشرفت فیزیکی پروژهها کند است و فروش اقساطی به تعویق میافتد
نتیجه؟
اقساط سازندگان و متقاضیان پرداخت نمیشود → تسهیلات از حالت جاری خارج شده و به سررسیدگذشته، معوق و در نهایت مشکوفالوصول تبدیل میشود. ۸۵ همت جهش در ۳ ماه، دقیقاً همزمانی با موج جدید پرداختهای نهضت ملی در بهار ۱۴۰۴ دارد.
پیامدهای فاجعهبار؛ از افزایش نرخ سود سپرده تا ورشکستگی پنهان
وقتی ۵۰۵ همت از منابع بانک «یخ میزند»، بانک برای پرداخت تسهیلات جدید دو راه دارد:
۱. افزایش نرخ سود سپرده (تا ۲۸-۳۰ درصد) برای جذب منابع جدید → تورم بیشتر
۲. استقراض از بانک مرکزی → خلق پول و تورم بالاتر
در هر دو حالت، هزینه نهایی روی دوش مردم عادی میافتد. در عین حال، ذخیرهگیری ۳۲۱ همت مشکوفالوصول، سرمایه بانک را به شدت کاهش میدهد و نسبت کفایت سرمایه را به زیر ۴ درصد میرساند؛ یعنی بانک عملاً ورشکسته است، اما با تزریق منابع دولتی سرپا نگه داشته شده.
در نهایت، جدول خرداد ۱۴۰۴ بانک مسکن یک هشدار قرمز است: نهضت ملی مسکن که قرار بود «رویای خانهدار شدن» باشد، به کابوس تبدیل شده و ۵۰۵ هزار میلیارد تومان از پول سپردهگذاران را در پرتفوی غیرجاری حبس کرده است. اگر این روند ادامه یابد، بانک مسکن اولین بانک بزرگ دولتی خواهد بود که رسماً اعلام ورشکستگی میکند؛ ورشکستگیای که هزینه آن را میلیونها سپردهگذار ایرانی خواهند پرداخت.