به گزارش نبض بازار-صادرات فولاد ایران به روسیه، هرچند حجم محدودی دارد، در سایه تحریمها و جنگ اوکراین، هم فرصتی برای کسب درآمد ارزی و رونق بخشهایی از اقتصاد کشور است و هم میتواند به چالشی سیاسی و اقتصادی برای صنایع فولادی تبدیل شود. تهران با دقت و احتیاط وارد این تجارت شده و با تخفیفهای صادراتی، تلاش میکند تعامل خود را با بازار روسیه حفظ کند، در حالی که فشارهای اروپا و تحریمهای بینالمللی، مسیر این صادرات را پیچیده کرده است.
تجارت فولاد با کشور جنگی
خواه ناخواه در شرایط تحریمی، روسیه یکی از مقاصد صادراتی ایران است. مقصدی که صادرات غیرنفتی قابل توجهی به آن جریان دارد و موجب امیدواری ارزی در بخشهای کوچکی از اقتصاد از جمله کشاورزی و فولاد شده است. رشد شدید گلخانهها در مناطق مرکزی به جهت صادرات به روسیه و رشد فولادسازان صادراتی بخشی از این تجارت است. روسها مصرف محصولات فولادیشان نیز قابل توجه است که در صنایع نظامی و خودروسازی کاربرد بییشتری دارد. روسها نیز مدعیاند که ایران تمرکز کافی برای کار تجاری با روسیه را ندارد و بدعهدی بیشتر از جانب ایران در تعاملات تجاری بوده است. این در حالی است که برخی از کارشناسان مدعیاند ایران به واسطه جنگ اوکراین، با احتیاط بیشتری با روسیه معامله میکند.
در نوامبر ۲۰۲۲، میزان صادرات فولاد ایران به روسیه حدود ۳ میلیون دلار برآورد شده بود. این عدد به مرور زمان و با شدت گرفتن جنگ اوکراین بیشتر شد. روسیه سالانه ۳۰۰ میلیارد دلار واردات دارد که ایران سهمی ۱.۱ میلیارد دلاری در آن دارد. از این ۱.۱ میلیارد دلار نیز نهایتاً ۵ میلیون دلار آن متعلق به برخی از محصولات فولادی است. اگرچه آمار دقیق این تجارت به علت ملاحضات تحریمی مشخص نیست و احتمالاً این عدد در واقعیت کمتر یا بیشتر باشد.
توقف تجارت فولاد با روسیه
روسها سالها تجارت فولاد با اروپا را دنبال میکردند. با این وجود آلمانیها در پشتیبانی از اوکراین، مدعی شدهاند که اتحادیه اروپا باید واردات اسلب از روسیه را متوقف کند. لارس کلینگبایل، معاون صدراعظم و وزیر دارایی آلمان، در این زمینه اعلام کرد که واردات اسلبها و سایر محصولات نیمهساخته روسی باید «به سرعت و به طور کامل متوقف شود»، چرا که ادامه واردات این کالاها همچنان بر بازار اتحادیه اروپا فشار وارد میکند و جایگاه کارخانههای آلمانی را تضعیف میکند. وی افزود که دولت در نشستهای آینده با نمایندگان صنعت فولاد، موضوع کاهش هزینه انرژی از طریق تعرفههای صنعتی و همچنین استفاده ترجیحی از فولاد تولیدشده در اروپا در پروژههای زیرساختی و صنعت خودروسازی را بررسی خواهد کرد.
اتحادیه اروپا طی سالهای گذشته تلاش کرده است با اعمال محدودیتها و تحریمها، وابستگی به فولاد روسیه را کاهش دهد، اما این اقدامات تاکنون نتوانستهاند حضور روسیه در بازار اروپا را به طور کامل متوقف کنند.
بالاتر از سیاهی رنگی نیست
در این شرایط روسیه با انباشت اسلب مواجه میشود و مسلماً تعاملات فولادی خود را با کشورهای مختلف کم میشود. اگرچه با توجه به حجم پایین صادرات فولاد ایران به روسیه، به نظر نمیرسد روسها شرایط سختی پیش روی ایران بگذارند. با توجه به برخی ادعاها مبنی بر تخفیف ایران بر روی فولاد صادراتی، حفظ این تعامل به نفع روس هاست.
از سوی دیگر خطر عمدهای که ایران را در تجارت فولاد با روسیه تهدید میکند، تشدید تحریم هاست. روسیه یک کشور تحریم شده و جنگی است که از فولاد مسلماً در صنایع نظامی خود استفاده میکند. صادرات فولاد به این کشور نیز میتواند یک اتهام سیاسی برای صنایع فولادی ایران به وجود آورد. در مقابل عدهای معتقدند که صنایع فولادی ایران خود به خود تحریم هستند و با صادرات به روسیه تحریم مضاعفی برای آنها شکل نخواهد گرفت. اروپاییها نیز اگر نگران صادرات فولاد ایران به روسیه هستند، میتوانند خودشان حجم بیشتری از فولاد ایران را خریداری کنند و یا امتیاز ویژه برای کارخانههای فولاد ایران به جای تحریم، در نظر بگیرند. ایران نیز ماده اولیه نظامی به روسیه صادر نکرده بلکه فولادی صادر شده که در صنایع مختلف قابل استفاده است.