به گزارش نبض بازار-در فضای اقتصادی ایران، کمتر شرکتی را میتوان یافت که چنین گسترهای از نفوذ و فعالیت داشته باشد، اما تا این اندازه در سایه عمل کند. شرکت کروز، تأمینکننده اصلی قطعات الکترونیکی و مکانیکی دو خودروساز بزرگ کشور، سالهاست بدون حضور در بازار سرمایه و بدون انتشار گزارشهای مالی عمومی فعالیت میکند. پرسش ساده اما اساسی این است: چرا شرکتی با این ابعاد اقتصادی، از ارائه شفاف اطلاعات مالی خودداری میکند؟
ابهام در گزارشهای مالی
در حالی که بسیاری از شرکتهای همتراز در جهان، صورتهای مالی و ترازنامههای خود را در دسترس عموم قرار میدهند، ساختار حقوقی و مالی کروز همچنان مبهم است. نه گزارشی از میزان فروش و سوددهی منتشر میشود، نه اطلاعات دقیقی از ترکیب سهامداران و سیاستهای مالی در دسترس است. همین عدم شفافیت، به گفته کارشناسان، یکی از دلایل اصلی شکلگیری شائبه انحصار در زنجیره تأمین خودرو است. شائبهای که در ایران خودرو نیز شکل گرفته و حساب و کتاب آن دچار نوسان و ابهام است. مشخص نیست ایران خودرو بالاخره در سود است یا ضرر و میزان تولید آن به شکل واقعی رشد داشته یا با تضعیف رقبا اینطور خود را نشان میدهد.
گران فروشی تکراری
گران فروشی کروز اتفاقی تازه نیست و بارها تکرار شده است. آخرین بار در ایران خودرو بود که رشد قیمت بی قاعده توسط این شرکت با حکم سازمان تعزیرات به جریمه ختم شد. پیش از این هم این شرکت در فروش قطعات به خودروسازها متهم به گران فروشی شده بود. نماینده حقوقی سایپا در دادگاه ادعا کرده است که کروز بین سالهای ۹۵ تا ۹۸، برای ۱۷ قلم کالا به سایپا بیش از ۹۱ میلیون دلار بیشتر از قیمت واقعی فروخته است. یک گزارش از مقایسه قیمت قطعهٔ قاب آینه اشاره میکند که کروز این قطعه را به ایرانخودرو به قیمت حدود ۳۹.۷۶۰ تومان فروخته، در حالی که رقیب کروز همان قطعه را با حدود ۱۸.۸۳۷ تومان تأمین کرده است یعنی تقریباً ۱۱۱درصد گرانتر عرضه شده است. حالا این گران فروشی در ایران خودرو هم ادامه دارد و مشخص هم نیست کروز قطعات خود را به هر شرکت، تا چه حد ارائه میکند. نگران فعلی بر این است که کروز احتمالا قطعات را به شرکتهای رقیب ایران خودرو، گرانتر و دیرتر تحویل میدهد.
فرار از شفافیت
مسئله تنها به نبود تراز مالی ختم نمیشود. نبود شفافیت در قراردادها با خودروسازان نیز یکی از نقاط ابهام است. هنوز مشخص نیست این شرکت با چه سازوکار قیمتی قطعات خود را به ایرانخودرو و سایپا میفروشد و آیا این قیمتگذاریها رقابتی است یا نه. در حالیکه نهادهای نظارتی بارها از لزوم رقابت در زنجیره تأمین سخن گفتهاند، ساختار فعلی بیشتر به رابطهای ثابت میان چند بازیگر محدود شباهت دارد تا یک بازار باز و شفاف.
از سوی دیگر، غیبت کروز در بورس باعث شده امکان ارزیابی عمومی عملکردش وجود نداشته باشد. نه سرمایهگذاران و نه نهادهای نظارتی، دسترسی به اطلاعات سودآوری و گردش مالی این شرکت ندارند. در نتیجه، در شرایطی که صنایع کوچکتر ملزم به ارائه گزارشهای دقیق هستند، یکی از بزرگترین بنگاههای صنعتی کشور در حاشیه نظارت باقی مانده است.
لزوم افزایش نظارت
کارشناسان پیشنهاد میکنند دولت و مجلس با اصلاح مقررات، شرکتهایی را که در زنجیره اصلی خودروسازی فعالاند، ملزم به انتشار اطلاعات مالی عمومی کنند. شفافیت، نه مانع توسعه که تضمین آن است. هرچقدر هم تولید و اشتغال افزایش یابد، اگر در سایه بیاطلاعی عمومی اتفاق بیفتد، اعتماد عمومی شکل نخواهد گرفت. مجلس و دولت معترض به رفتارهای کروز هستند، اما اقدام نظارتی مشخصی نیز تاکنون انجام نشده است. در نهایت دعواهای کروز با دولت و مجلس، تنها با ورود سازمان تعزیرات نسبت به گران فروشی خودرو، مقداری بر عملکرد این شرکت نظارت شد. تا زمانی که ساختار مالی شرکتهایی، چون کروز در هالهای از ابهام باقی بماند، پرسش افکار عمومی پابرجاست: بزرگترین قطعهساز ایران دقیقاً چقدر میسازد، چقدر میفروشد و چه کسی از آن سود میبرد؟