به گزارش نبض بازار-ماشین آلات معدنی در ایران دچار قیمت بالا و افت کیفیت است. وقتی یک ماشین معدنی کارکرده در امارات ۶ میلیارد خریداری میشود، اما در ایران ۲۵ میلیارد به فروش میرسد، یعنی با یک بازار آشفته و تورمزده مواجه هستیم. ماشین آلات معدنی داخلی نیز با تکنولوژی نیم قرن پیش کار میکنند و هزینه تولید را بالا برده و بهره وری معدن کاوی را بسیار پایین آورده است. نکته قابل توجه مسأله تولید ماشین معدنی است. ماشینهای معدنی در ایران با تکنولوژی قدیمی، گرانتر از نمونه وارداتی از روسیه تمام میشوند که این موضوع نشان از شکست تولید در ایران میدهد. به طور کلی ماشین آلات معدنی مانند خود معادن حال و روز خوبی ندارند. به جهت بررسی موضوع فوق، گفتوگو کردیم با بزرگمهر غفرانی، فعال معدنی و فولادی، که در ادامه مشروح آن را میخوانیم:
· معادن ایران در چه وضعیتی از نظر ماشین آلات معدنی و تکنولوژی روز این حوزه به سر میبرند؟
معادن ما سایزها و شکلهای مختلفی دارند، به همین خاطر ماشین آلات هرکدام متفاوت است. ما هنوز هم با روشهای بسیار بسیار قدیمی در حال استخراج هستیم. در گلگهر و چادرملو اوج این قدیمی بودن را میبینیم. معادن روز دنیا از روشهای ما استفاده نمیکنند. ما ماشین آلاتی معدنی هم داریم، اما حداقل متعلق به تکنولوژی ۴۰ تا ۶۰ سال قبل است. ما به تکنولوژی روز و ماشین آلات روز دسترسی نداریم. در روش پیت، سنگشکن کار را انجام میدهد، بعد با کاموایر محصول را بالا میآورد و دیگر چیزی به نام تراک و مصرف گازوییل و... نداریم. در روشهای فعلی، ماشین آلات گازوییلی بخش مهمی از فرآیند استخراج هستند که باعث مصرف بالای انرژی میشوند.
نهادهایی که در ایران وظیفهشان کار توسعه تکنولوژی معدنی بوده، به سراغ عضویت در هیئت مدیرهها رفتند و خرید تجهیزات مدرن فراموش شد. هزینه معدن کاری در ایران آنقدر بالاست که با وجود وسعت منابع، خیلی پایین است.
· میزان تولید در معادن ایران چنددرصد از استاندارد جهانی گرانتر تمام میشود؟
ما حداقل نزدیک ۴۰ درصد گرانتر از استانداردها تولید میکنیم. اگر گازوییل با نرخ جهانی در معدن استفاده کنیم، دیگر معدن کاری در ایران ارزش دارد؟ اگر برق و گاز جهانی در معادن استفاده کنیم هم دیگر کار در معدن صرفه خود را از دست میدهد. دولت دو مشکل بزرگ در معدن دارد. اول اینکه نگاه نظارتی را تبدیل به نگاه حاکمیتی کرده است. دولت به جای نظارت، سراغ تعیین مدیر دولتی برای معادن رفته است. جالب اینجاست که از وقتی که دولتیها آمدند، معادن از بین رفتند. از وقتی دولتیها وارد مدیریت صنایع خصوصی شدند، جمعیتی از مدیران تصمیم گرفتند از معادن خارج شوند. ما صبر میکنیم تا در آینده مشخص شود دولتیها خوب کار کردند یا ما!
· آیا ایران واردات ماشین آلات معدنی هم دارد؟
ما واردات ماشین آلات معدنی داریم، متأسفانه این بستر هم تبدیل به یک رانت جدی شده است. واردات به این روش است که گفتهاند معادن را راه بیندازید، ما به شما مجوز میدهیم که ۵ ماشین معدنی را بدون گمرکی وارد ایران کنید. معادن گاهاً این ۵ ماشین را وارد میکنند که مصارف بسیار بالای گازوییل هم دارند و به صرفه نیستند. دولت در تلاش است که معادن به سمت مصرف گرایی گازوییل و انرژی حرکت کنند.
قطر یک جام جهانی برگزار میکند، تعداد زیادی ماشین آلات هم در آن استفاده میشود، سپس برای فروش گذاشته میشود، چون منتظر تکنولوژی به روزتر است. ما با مشوقهایی که از طریق دولت میگیریم، ماشین آلات بسیار بدمصرف وارد میکنیم. عراق، تا زمانیکه دید قیمت دلار در ایران بالارفته است، روی ورودی شمش فولاد از ایران، عدد گمرکی را به شدت بالا برد. در مقابل ما مجوز میدهیم که ماشین معدنی با رانت و بی کیفیت وارد شود.
· ماشین آلات وارداتی چقدر قیمت دارند؟
یک ماشین معدنی در حال حاضر با دلار امروز، نزدیک ۶ میلیارد تومان در امارات خرید و فروش میشود. متأسفانه آن ماشین تا وارد کشور شود، با عوارض گمرکی شدیدی مواجه میشود. عوارض گمرکی که به خودرو میبندند، باعث میشود آن خودرو ۲۵ میلیارد تومان در داخل به فروش برسد. سؤال اینجاست که چرا این مشوقها را برای معادن میگذارید؟ باید بگویند گمرکی را روی معدنی و راهسازی نمیگیریم. یکی از بزرگترین هزینههای معادن، هزینه حمل و نقل و جاده است. دولت اگر میخواهد به فکر معادن باشد، باید مسیر واردات ماشین راهسازی باز شود. در این صورت معادن میتوانند مسیرهای خود را به شکل بهتری مدیریت کنند.
· آیا در ایران هم تولید ماشین آلات صورت میگیرد؟
تولید ماشین معدنی در ایران با روشهای غلط جریان دارد. ما تراک ۵۰ سال قبل را مجدد تولید کردیم و افتخار میکنیم که کارخانه تولید تراک ۱۰۰ تن داریم. اگرچه تمام بخشهای آن ماشین وارداتی است. از چرخ تا موتور و ... همه چیز آن از خارج میآید و در واقعیت هیچگونه تولید ملی وجود ندارد. قیمت ماشین آلات داخلی معدنی ممکن است از ماشینهای روسی هم گرانتر شود. اگر ما همان ماشین را از روسیه وارد کنیم ارزانتر تمام میشود.