به گزارش نبض بازار- کمبود آب در خراسان صنایع را درگیر پروژه انتقال آب کرده است. پروژهای مانند آنچه در اصفهان انجام شد. در این گزارش به بررسی این پروژه و چالشهای آبی صنعت فولاد در خراسان خواهیم پرداخت. فولاد خراسان اگرچه امروز با رشد تولید مواجه است، اما این روند میتواند به مرور با تداوم بحران آب و گاز در خراسان کاهش جدی داشته باشد.
توسعه بدون آب
خراسانیها خواهان تولید ۱۷.۵ میلیون تن از فولاد کشور هستند و ۲۲ طرح فولادی نیز در سالهای اخیر برای رسیدن به این هدف، ایجاد شده است. این در حالی است که وضعیت آب این استان اصلاً قابل قبول نیست. تهدیدهای محیط زیستی در کارخانه جات فولاد خراسان، آینده صنعتی این استان را بیشتر از نقاط دیگر با خطر مواجه کرده است. استان خراسان رضوی در منطقه مشهد و نیشابور روزهای سختی را از نظر آب میگذراند، اما نکته قابل توجه، طرحهای توسعه صنایع فولاد در این استان است. به نوعی خراسانیها صرفاً منابع معدنی عظیم خود را ملاک توسعه قرار دادهاند و عنصر آب در محاسباتشان مبهم است.
کارخانه جات فولاد خراسان و ذوب آهن نیشابور دو بخش عمده مصرف آب صنعتی در این استاناند که به مرور زمان تولیدشان تحت تأثیر شدید کمبود آب قرار خواهد گرفت. با توجه به سدسازیهای طالبان و جلوگیری از انتقال آب به مشهد، صنعت این استان بیش از دیگر نقاط با بحران مواجه میشود. مشهدیها امروزه با یک سد خشکیده و نیاز به انتقال ۱۳۰ میلیون مترمکعب آب از جنوب، توان اداره آب صنایع فولادی خود را ندارند.
تکرار تجربه اصفهان در مشهد
مشهدیها نیز در حال تکرار تجربه اصفهان در حوزه آب صنایعاند. اصفهانیها با هزینههای کلان طرح انتقال آب از دریای عمان را شروع کردند که در نهایت آبی گران قیمت و نسبتاً بی نتیجه را به اصفهان رساند. قرار بود صنایع فولاد اصفهان از جمله فولاد مبارکه برداشت از رودخانه را متوقف کنند، اما حالا هم از رودخانه برداشت میکنند و هم آب انتقالی از جنوب را مصرف میکنند. این پروژه تنها و تنها فرصتی بزرگ برای فولادیها در جهت توسعه صنعتی بیشتر و آلودگی هوای بیشتر را ایجاد کرد.
امیرحسین یوسفزاده، کارشناس آب، در رابطه با این پروژه نوشته است:«طول سامانه خط اصلی انتقال ۱۳۴۲ کیلومتر از چابهار تا مشهد است و انشعابات به سنگان و معدن جانجا (۱۵۵ کیلومتر). این طرح شامل ۲۰ ایستگاه پمپاژ، دو تونل، خطوط لوله با قطرهای ۸۰۰ میلیمتر تا ۲۲۰۰ میلیمتر و ظرفیت نیروگاهی ۹۲۰ مگاوات مورد نیاز است. ۶۰% آب در این طرح برای شرب و ۴۰% برای صنعت میباشد. مصرف فعلی مشهد حدود ۲۵۰ تا ۲۶۰ میلیون مترمکعب است که در افق سال ۱۴۲۰ به ۴۰۰ میلیون مترمکعب میرسد. از این مقدار، ۱۲۳ میلیون مترمکعب از چاهها تأمین خواهد شد. سرمایهگذاری در این طرح حدود ۱۲۹ همت (بر اساس نرخ ارز اردیبهشت ۱۴۰۲) برآورد شده است. هزینههای سرمایهگذاری مورد نیاز تا زاهدان ۵۸. ۵ همت است. شرکت ایمواسکو (تأمین آب صنایع و معادن) با سهامدارانی از جمله شرکت فولاد مبارکه (۲۰ درصد)، شرکت گلگهر (۲۰ درصد)، شرکت ملی صنایع مس ایران (۱۵ درصد)، شرکت گوهر زمین (۱۵ درصد)، شرکت چادرملو (۱۵ درصد)، شرکت فولاد خراسان (۱۰ درصد) و شرکت اوپال سنگان (۵ درصد) اجرای طرح را پیش میبرد. سرمایه شرکت از ۱. ۵ همت به ۱۱. ۵ همت افزایش یافته است. پیشرفت برنامهای کل طرح قرار بود تا الان ۵۷. ۸۹ درصد باشد، اما پیشرفت واقعی کل طرح تا امروز ۱۸/۳۴ درصد است.»
مشارکت فولاد خوزتسان در این طرح نشان میدهد که عیناً تجربه اصفهان در حال تکرار است. اگرچه وضعیت آب برای خراسانیها بدتر از اصفهانی هاست، اما باز هم پروژه انتقال انتقال نمیتواند پاسخگوی نیاز واقعی این استان و از جمله صنایع آن باشد.
رشد تولید با امید به آب
فولاد خراسان اخیراً مدعی رشد ۴۳ درصدی درآمد شده است. ادعایی که نمیتواند با وضعیت فعلی آب و برق و گاز آن منطقه پایدار بماند. طرحهای توسعه این مجموعه نیز بدون در نظر گرفتن عوامل طبیعی، از جمله کمبود آب، کاهش فشار گاز و کمبود برق به مرور متوقف خواهد شد. آب انتقالی به مشهد نیز در هر مترمکعب ۳ یورو برآورد شده که میتواند هزینههای تولید را برای فولاد خوزستان به شدت بالا ببرد. امید به طرح انتقال آب نه تنها مشکلی از آب خراسان و فولادسازان آن را حل نخواهد کرد بلکه با وجود اتلاف هزینه، یک مشکل اساسیتر برای این استان به وجود خواهد آورد. اگرچه طرحهای توسعه میتوانند آغاز و حتی پایان یابند، اما تداوم تولید آنها با وضعیت فعلی به نظر ممکن نخواهد بود. مشهد به عنوان یک مرکز توریستی هیچگاه نمیتواند آن مصرفی خود را به کارخانهها بسپارد.