به گزارش نبض بازار-بازگشایی چندروزه و اندک زاینده رود، دوباره سؤالات بسیاری را در ذهن مردم ایجاد کرد. چرا زاینده رود قربانی شد؟ آیا صنایع مقصراند؟ فولادهای در این بین چه سهمی دارند؟ اگرچه بارها این سؤالات توسط مسئولین شهری پاسخ داده شده، اما جامعه هنوز نسبت به وضعیت زاینده رود قانع نشده است.
برداشت فولاد از آب چه مقدار است؟
استان اصفهان، یزد و کرمان سه استان خطرآفرین در حوزه آب و فولاد هستند. با این وجود بخش مهمی از فولاد کشور نیز در این نقاط تولید میشود. استان اصفهان با دارا بودن فولاد مبارکه و ذوب آهن، به تنهایی بخش مهمی از آلودگیهای محیط زیستی فولاد و فصل مهمی از تولید فولاد کشور را بر دوش میکشد. شهرهای اطراف اصفهان از جمله نطنز و کاشان نیز بر طبل بی آبی فولاد میکوبند. کارخانه فولاد امیرکبیر کاشان، کارخانه فولاد کویر کاشان، کارخانه فولاد نطنز، فولاد آلیاژی اصفهان، شرکت پروفیل فولادی اصفهان و فولاد ماهان سپاهان، بخشی از کارخانههای فولاد پیرامون اصفهان هستند. اگرچه این شرکتها مدعیاند که میزان آب مصرفیشان نسبت به کشاورزی در همان نقاط خیلی کمتر است، اما دیگر آلودگیهای محیط زیستی آنها با این توجیه به حاشیه میرود. فولادیها حتی هنوز مشخص نیست دقیقاً چه مقدار آب مصرف میکنند، اما این مصرفی تا حدی است که فولاد مبارکه راضی شده آب را از جنوب کشور به مرکز کشور انتقال دهد. مشارکت در چنین پروژهای نشان میدهد مصرف آب و برداشت از رودخانه زاینده رود تا حدی بالاست که این شرکت راضی به سرمایهگذاری عظیم در طرح انتقال آب شده است. کاشانیها نیز مدعیاند که از فاضلاب شهری و تصفیه آب برای استفاده صنعتی بهره میبرند که این ادعا چندان از سوی مسئولین حوزه آب، تأیید نشده است.
زاینده رود، قربانی صنایع
آیا واقعاً زاینده رود قربانی صنایع شد؟ شاید این ادعا به طور کلی هم درست و هم غلط باشد. از این جهت غلط که زاینده رود به آن عظیمت صرفاً با مصرف کارخانههای فولاد از بین نرفته است، درست هم از آن جهت که بالاخره آب زاینده در حال مصرف در صنایع اصفهان و یزد است. تلاش کشاورزان برای قطع آب به یزد هم به جای نتیجه، منجر به تنش میان دو استان شد. با این حال فولاد مبارکه و چندین ارگان دیگر در تلاش برای انتقال آب از جنوب کشور به اصفهان جهت مصرف در کارخانههای فولاد و پالاشگاهاند. در صورت به نتیجه رسیدن این پروژه، میزان برداشت صنایع استان از آب رودخانه تا حدی کاهش پیدا میکند که در نهایت میتواند منجر به جاری شدن زاینده رود در روزهای بیشتری از سال شود.
اصفهان چه راهی دارد؟
برخی از کارشناسان محیط زیست از جمله محمد درویش مدعیاند که اصفهان آینده خوشی با وضعیت فعلی نخواهد داشت و 10 سال آینده، مهاجرت آبی از اصفهان زیاد خواهد شد. از سوی دیگر صنایع نیز مدعیاند که وضعیت فعلی تقصیر آنها نیست و حتی برای بهبود ذهنیت مردم، اقدام به انتقال آب کردهاند. در این جنگ روایتها میان صنعت و محیط زیست، هنوز هیچکدام پیروز نشدهاند. کارشناسان مدیریت شهری در اصفهان مدعیاند که اصفهان با تغییر مبلمان شهری و استقرار کسب و کارهای غیرآب بر، میتواند صنعت را به استانهای دیگر بسپرد و خود به سوی توسعه پایدار، مبتنی بر اقتصاد سبز حرکت کند. این حرف در شرایطی گفته میشود که صنایع، خواب بلندی برای اصفهان دیدهاند و طرحهای توسعه در کمیناند. راهکار اصفهان برای استقرار همیشگی زاینده رود، برداشت صحیح، قطع دسترسیهای غیرقانونی، کاهش مصرفی کشاورزی و صنعتی و ورود به حوزه اقتصاد سبز است.