به گزارش نبض بازار ، بندر حیفا، که زمانی با جابهجایی سالانه بیش از ۳۰ میلیون تن کالا و ۱.۴ میلیون کانتینر، شریان اصلی تجارت دریایی اسرائیل و دروازهای حیاتی به اقتصاد جهانی بود، اکنون به سکوت مرگباری فرو رفته است. این بندر استراتژیک، که ۹۹ درصد تجارت خارجی اسرائیل از طریق آن انجام میشد، پس از حملات موشکی اخیر ایران، به پارکینگی برای قایقهای کوچک و کشتیهای متروکه تبدیل شده است.
شرکت کشتیرانی غولپیکر مِرسک (Maersk)، بزرگترین شرکت حملونقل دریایی جهان، نیز اعلام کرده که فعالیتهای خود را در این بندر به حالت تعلیق درآورده است. این تحولات، اقتصاد شکننده اسرائیل را که با بدهی ۳۵۷ میلیارد دلاری دستوپنجه نرم میکند، در آستانه بحرانی بیسابقه قرار داده است.
یک موشک، یک فاجعه
همهچیز از شامگاه ۲۵ خرداد ۱۴۰۴ (۱۵ ژوئن ۲۰۲۵) آغاز شد، زمانی که موج جدیدی از حملات موشکی ایران، تحت عنوان عملیات «وعده صادق ۳»، شهرهای تلآویو و حیفا را هدف قرار داد. بر اساس گزارشها، تنها یک موشک به ساختمانی در یک خیابان پایینتر از بندر حیفا اصابت کرد، اما همین حادثه کافی بود تا زنجیرهای از واکنشها را به راه بیندازد. آژیرهای خطر در سراسر منطقه به صدا درآمدند و ساکنان حیفا به پناهگاهها پناه بردند. شبکه الجزیره گزارش داد که این موشک، که از سامانههای دفاعی گنبد آهنین عبور کرده بود، خسارات قابلتوجهی به زیرساختهای اطراف بندر وارد کرد.
این حمله، هرچند بهظاهر محدود، وحشتی عمیق در میان شرکتهای کشتیرانی بینالمللی ایجاد کرد. مِرسک، که سالانه حجم عظیمی از کالاها را از طریق حیفا جابهجا میکرد، روز ۳۰ خرداد (۲۰ ژوئن) اعلام کرد که به دلیل «تشدید درگیریها» و ناامنی منطقه، پهلوگیری کشتیهای خود در این بندر را موقتاً متوقف میکند. این تصمیم، مانند دومینویی، دیگر شرکتهای کشتیرانی را نیز به بازنگری در فعالیتهایشان واداشت.
حیفا؛ قلب تپنده اقتصاد اسرائیل
بندر حیفا، واقع در سواحل مدیترانه و در نزدیکی کوههای کرمل، نهتنها یک بندر تجاری، بلکه نمادی از قدرت اقتصادی اسرائیل بود. این بندر، که در سال ۲۰۲۲ خصوصیسازی شد و ۷۰ درصد آن به شرکت هندی «آدانی پورتس» و ۳۰ درصد به گروه اسرائیلی «گدوت» واگذار شد، نقش کلیدی در صادرات و واردات کالاهای استراتژیک از جمله نفت، خودرو، مواد غذایی و تجهیزات صنعتی داشت.
به گفته کارشناسان، حیفا سالانه بیش از ۳۰ میلیون تن کالا و ۱.۴ میلیون کانتینر را جابهجا میکرد و دروازه اصلی تجارت اسرائیل با اروپا، آسیا و خاورمیانه بود. این بندر همچنین به شبکه ریلی گستردهای متصل است که کالاها و مسافران را به دیگر شهرهای اسرائیل و حتی برخی کشورهای همسایه منتقل میکرد. اما حالا، با توقف فعالیتهای تجاری، این بندر به نمادی از آسیبپذیری اقتصاد اسرائیل تبدیل شده است.
پیامدهای اقتصادی؛ فلج شدن شریان تجارت
تعطیلی بندر حیفا ضربهای مهلک به اقتصاد اسرائیل وارد کرده است. بیش از ۹۹ درصد تجارت خارجی این کشور از طریق بنادر حیفا، اشدود و ایلات انجام میشود، و حیفا بهتنهایی نیمی از این بار را به دوش میکشید. کارشناسان هشدار دادهاند که حتی چند روز اختلال در عملکرد این بندر میتواند زنجیره تأمین کالاهای اساسی را مختل کند و اقتصاد اسرائیل را به مرز فروپاشی برساند.
روزنامه «یدیعوت آحارونوت» در گزارشی اعلام کرد که اقتصاد اسرائیل، که پیشتر به دلیل درگیریهای منطقهای و بدهیهای کلان تحت فشار بود، اکنون «کاملاً فلج» شده است. توقف فعالیتهای بندر حیفا نهتنها به کاهش شدید واردات مواد اولیه و کالاهای مصرفی منجر شده، بلکه صادرات محصولات فناوری پیشرفته، که بخش مهمی از تولید ناخالص داخلی اسرائیل را تشکیل میدهند، را نیز متوقف کرده است.
همزمان، پالایشگاه حیفا، که بزرگترین تأسیسات پالایش نفت اسرائیل و تأمینکننده اصلی سوخت جت و دیگر فرآوردههای نفتی بود، در حملات موشکی ایران به شدت آسیب دید. موسسه S&P Global گزارش داد که این حمله، اسرائیل را به «واردکننده مطلق» سوخت تبدیل کرده و زیرساختهای بندری موجود، از جمله حیفا، برای پاسخگویی به این حجم از واردات کافی نیستند.
ابعاد استراتژیک؛ چرا حیفا هدف قرار گرفت؟
حیفا به دلیل موقعیت استراتژیک و اقتصادیاش، هدفی وسوسهانگیز برای حملات بود. هاریندر میشرا، تحلیلگر نظامی، در گفتوگو با بیبیسی اظهار داشت: «ایران شهرهایی مانند حیفا و تلآویو را هدف قرار میدهد، زیرا این شهرها ستون فقرات اقتصاد اسرائیل هستند.» بندر حیفا، علاوه بر نقش تجاری، میزبان تأسیسات حساس مانند کارخانه «رافائل»، تولیدکننده سامانه گنبد آهنین، و پایگاههای نظامی کلیدی بود.
سپاه پاسداران ایران اعلام کرد که در حملات اخیر از موشکهای پیشرفتهای مانند «عماد»، «قدر»، «خیبرشکن» و حتی موشکهای هایپرسونیک استفاده کرده است. این موشکها، که برخی از آنها از سامانههای دفاعی اسرائیل عبور کردند، خسارات سنگینی به زیرساختهای حیفا وارد کردند.
واکنشهای بینالمللی و داخلی
تعطیلی بندر حیفا واکنشهای گستردهای را در پی داشت. شرکت «آدانی پورتس»، که مالک اصلی بندر است، تاکنون اظهارنظری نکرده، اما منابع آگاه میگویند این شرکت در حال ارزیابی خسارات و مذاکره با دولت اسرائیل برای تضمین امنیت بندر است.
در داخل اسرائیل، شهردار حیفا اعلام کرد که حملات ایران «دو نقطه راهبردی» این شهر را هدف قرار داده و خواستار حمایت فوری دولت شد. بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، ضمن محکوم کردن حملات، وعده داد که به «هرگونه نقض آتشبس» پاسخ قاطع خواهد داد.
در سطح بینالمللی، دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، اعلام کرد که آتشبسی بین ایران و اسرائیل برقرار شده و از دو طرف خواست آن را نقض نکنند. با این حال، جزئیات این آتشبس همچنان مبهم است، و برخی تحلیلگران معتقدند که توقف فعالیتهای بندر حیفا میتواند به مذاکرات دیپلماتیک فشار بیشتری وارد کند.
آیا حیفا احیا میشود؟
آینده بندر حیفا در هالهای از ابهام قرار دارد. بازسازی زیرساختهای آسیبدیده، بهویژه پالایشگاه و تأسیسات بندری، ممکن است ماهها طول بکشد. در این مدت، اسرائیل مجبور است به بنادر جایگزین مانند اشدود و ایلات تکیه کند، اما این بنادر نیز با محدودیتهای ظرفیت و تهدیدات امنیتی مواجهاند.
کارشناسان معتقدند که تعطیلی بندر حیفا نهتنها اقتصاد اسرائیل، بلکه تجارت منطقهای را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد. بندر حیفا نقش مهمی در ترانزیت کالاها به کشورهای همسایه مانند اردن و ترکیه داشت، و توقف فعالیتهای آن میتواند زنجیره تأمین منطقه را مختل کند.
تعطیلی بندر حیفا، که زمانی قلب تپنده تجارت اسرائیل بود، نشانهای از شکنندگی اقتصاد این کشور در برابر بحرانهای نظامی است. یک موشک، هرچند کوچک، کافی بود تا چرخهای این بندر استراتژیک از حرکت بایستد و اقتصاد اسرائیل را به لبه پرتگاه بکشاند. در حالی که مذاکرات آتشبس ادامه دارد، سؤال اصلی این است: آیا حیفا میتواند بار دیگر به روزهای اوج خود بازگردد، یا این بندر برای همیشه به نمادی از زوال اقتصادی اسرائیل تبدیل خواهد شد؟