به جهت بررسی موضوع فوق، در «نبض بازار» گفتگو کردیم با مسعود تجریشی، معاون اسبق سازمان محیط زیست که در ادامه مشروح آن را میخوانیم:
صنایع از جمله صنایع فولادی چه آسیبهایی برای سلامت شهروندان و محیط زیست به دنبال دارند؟
«صنایع فولادی را باید دستهبندی کرد. اول کارخانه وبعد هم زنجیره تولید که هر کدام فرآیند متفاوتی دارد. وقتی سنگ را از معدن استخراج میکنیم، آغاز زنجیره است که باید جداگانه بررسی شود. اگر بخواهیم به زنجیره اشاره کنیم، میتوانیم انتظار داشته باشیم که بسیاری از معادن، تخریب قابل توجهی از محیط زیست را به همراه دارند و میتوانند آلودگی خاک را به دنبال داشته باشند. وقتی قنات در نزدیکی معدن باشد، آلوده میشود و بعضا با از بین رفتن قنات، جامعه محلی نیز از هم میپاشد. بنابراین صنایع فولادی به طور کلی آلاینده هستند. از لحاظ آب و خاک و برداشت و انرژی و ... چالشها فراوانی با فولاد ایجاد میشود. معمولاً در نقاطی که کارخانه جات فولاد مستقر هستند، آلودگیهای محیط زیستی بسیار یافت میشود. »
آیا با انتقال این صنایع، محیط زیست آسیب دیده میتواند خود را احیا کند؟
«من کارخانهای را ندیدهام که وقتی صنایع سنگ معدن را برمی دارد، معدن را احیا کرده باشد؛ یا حتی کارخانهای ندیدهایم که وقتی کنار معدن واقع میشود، بعد از چند سال جا به جا شود. یکی از مشکلات ما این است که وقتی معادن متروکه میشوند، رها میشوند و گرد و غبار شکل میگیرد. حیاط جانوری در پیرامون این معادن متروکه کاملاً از بین میرود. »
در کشورهایی مانند چین و آمریکا، بحران صنایع برای سلامت شهروندان چگونه حل شد؟
«در برخی از کشورهایی مانند چین که تازه صنعتی شدهاند، ابتدا به محیط زیست توجه نداشتند. وقتی امروز چینیها شعار تمدن اکولوژیک را میدهد، یعنی به این نتیجه رسیدهاند که محیط زیست چقدر مهمتر از صنعت است. کارخانه جات مدرن فاصله خود را با منازل مسکونی حفظ میکنند و به شکلی احداث میشوند که بحرانهایشان خیلی دامنگر شهرها نشود. چینیها کارخانه جات عظیمشان را از شهرهای بزرگ دور کردهاند. در کشور آمریکا هنوز برخی از کارخانههایی که نزدیک مراکز مسکونی هستند مورد انتقاد فعالان محیط زیست قرار گرفتهاند. در محل خوابگاه دانشگاه برکلی کارخانهای بود که بعد از وقت اداری، دودکشها خاموش نمیشدند و دانشجوها همراه به ادارهی محیط زیست نسبت به این وضعیت شکایت میکردند. »
صنایع فولادی بیشتر روی هوا ضرر میرسانند یا خاک و آب؟
«شما کشوری مثل لهستان را نگاه کنید؛ در حدود 35 سال قبل کاملاً صنایع سنگین خود را از به سمت صنایع به روز برد. ما کارگر و انرژی ارزان را میگیریم و بعد آن چیزیکه تولید میکنیم را به سختی صادر میکنیم، سپس محصولات به شکل دیگری به کشور ما برمی گردد. عمده خسارتها را ما تحمل میکنیم اما سود آن در اختیار دیگر کشورهاست. تجربه لهستان میتواند برای ما آموزنده باشد. اگر از صنایع با ارزش افزوده بالاتر استفاده کنیم، نفع اقتصادی بیشتر و آلودگی کمتری خواهیم داشت. صنایع فولادی ما با توجه به سرمایهگذاریهای عظیم با چالشهای زیادی رو به رو هستند. این صنایع در مکانهایی واقع شدهاند که اکوسیستم را تحت تأثیر قرار دادهاند. به نظر نمیرسد این فعالیتها پایدار باشد. با توجه به کمبود آب و برق و گاز، توصیه میشود آرام آرام به سمت صنایعی برویم که برگشت سرمایه بیشتر و آلودگی کمتری دارند. باید از فکرمان به جای طبیعت استفاده کنیم. »