به گزارش پلاس نبض بازار، اسرائیل در بامداد ۲۶ اکتبر اهداف نظامی مختلفی در ایران را مورد حمله قرار داد. این پاسخ اسرائیل به حمله دومرحله‌ای موشکی ایران در اول همان ماه بود.
به نوشته جورجیو کافیرو برای وبگاه اینترنشنال پالیسی دایجست، اگرچه تهران هنوز به آخرین حمله اسرائیل که شامل بمباران تأسیسات هسته‌ای یا نفتی ایران نمی‌شد، واکنشی نشان نداده، اما دو طرف همچنان در مسیر تشدید تنش‌ها قرار دارند. ظاهراً درگیری‌های مستقیم بین ایران و اسرائیل به طور فزاینده‌ای محتمل است.
{$sepehr_key_1884}
عبور از خطوط قرمز قدیمی و «قوانین جدید درگیری» از زمان آغاز جنگ در سایه بین ایران و اسرائیل که در آوریل به رویارویی مستقیم انجامید، خاورمیانه را به منطقه‌ای خطرناک‌تر و غیرقابل پیش‌بینی تبدیل کرده است. بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، خصوصاً با توجه به سؤالات بی‌پاسخ در مورد نحوه برخورد دولت دومش با ایران و احتمال بازگشت کمپین «فشار حداکثری»، عدم اطمینان بیشتری می‌آفریند.
با ادامه تنش‌های موجود در پویایی‌های درگیری‌های خاورمیانه، کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس ناچار به تعادل منافع خود و کاهش مخاطرات جدی هستند. این شش پادشاهی عربی خلیج فارس عمدتاً موضعی بی‌طرف در قبال تنش‌های ایران و اسرائیل اتخاذ کرده‌اند. هدف آنها اجتناب از گرفتارشدن در جنگی تمام‌عیار است که شاید کل منطقه را در بر بگیرد. باید توجه داشت که هیچ‌یک از کشورهای شورای همکاری به اسرائیل اجازه ندادند تا در حملات هوایی ماه گذشته از حریم هوایی آنها استفاده کند. آنها همچنین فوراً این حمله به ایران را محکوم کردند.
با این حال، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل احتمالاً همچنان به دنبال کشاندن واشنگتن به جنگی با ایران است؛ چه قبل و چه بعد از آنکه جو بایدن کاخ سفید را ترک کند. با حضور نیروهای نظامی آمریکا در خاک کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و تلاش برای بهبود روابط با تهران، ممکن است این کشورها در صورت بروز جنگی بین ایران و ایالات متحده، تحت فشار زیادی قرار بگیرند.
در میانه ماه گذشته، شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه قطر اعلام کرد: «دولت قطر هیچ‌گاه اجازه نمی‌دهد حملاتی از پایگاه العدید انجام شود». العدید که در جنوب غربی دوحه واقع شده، پایگاه اصلی فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) است. میزان «آزادی عملیاتی» که نیروهای آمریکایی در العدید دارند، نقش مهمی در ارزشی که واشنگتن همواره برای ائتلاف خود با قطر قائل بوده، ایفا می‌کند. این پایگاه برای عملیات‌های ایالات متحده در افغانستان، عراق، پاکستان، سوریه و سایر مناطق حیاتی بوده است.
باید توجه داشت که چگونه پویایی‌های سیاسی و اجتماعی در کشورهای عربی دیگر که میزبان نیروهای نظامی آمریکا هستند، مانع از آن می‌شود که این دولت‌ها به آمریکایی‌ها چنین آزادی عملیاتی را از پایگاه‌های خود بدهند. این موضوع توضیح روشن می‌سازد که چرا دو دهه پیش، مقر پیشین فرماندهی مرکزی آمریکا از عربستان سعودی به قطر منتقل شد.
حضور نظامی ایالات متحده در عربستان سعودی یک مسئله جنجالی بود که گروه‌های تکفیری تندرو از آن برای بسیج طرفداران خود استفاده می‌کردند. از آنجا که قطر کشوری کوچک با ثروت عظیم است، هیچ مخالفت سیاسی داخلی ندارد و در ۱۹ سال اخیر، هیچ حمله تروریستی در خاکش رخ نداده است؛ بنابراین، خاندان آل ثانی عملاً دلیلی برای نگرانی از اقداماتی که ممکن است آمریکایی‌ها از العدید انجام دهند و موجب بی‌ثباتی داخلی شود، نداشته‌اند.
قطر به نیروهای نظامی ایالات متحده اجازه داده که عملیات‌هایی را از خاک خود انجام دهند، حتی اگر از نظر سیاسی از آن حمایت نکرده باشد؛ مانند حمله به عراق در سال ۲۰۰۳. این مسئله نشان می‌دهد که قطر همواره روابط عالی با واشنگتن را در اولویت قرار داده است. تحت چتر امنیتی ایالات متحده، دوحه اهمیت ائتلاف خود با واشنگتن را به ویژه با توجه به تجربه محاصره ۲۰۱۷-۲۰۲۱، درک می‌کند.
با این حال، با اجازه‌ندادن به ایالات متحده برای حمله به ایران از خاک خود، قطر نشان داده که آزادی عملیاتی محدودیت‌هایی دارد که قابل درک است. پاتریک تِروس، سفیر سابق ایالات متحده در قطر معتقد است هر سناریویی که شامل جنگ با ایران باشد، می‌تواند «خطرات وجودی برای قطر» بیافریند. او توضیح داد: «تهران به وضوح اعلام کرده اگر ایالات متحده از تأسیسات قطر یا هر کشور دیگری از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس برای حمله به ایران استفاده کند، تأسیسات نفتی و گازی آن کشور را هدف قرار خواهد داد. تأسیسات کشورهای شورای همکاری اهداف زیادی دارند و ایران می‌توانند حتی علی‌رغم پدافند خوب این کشورها، خسارات زیادی وارد کند».
این تأسیسات به قدری گسترده و از نظر جغرافیایی به ایران نزدیک هستند که هیچ‌گونه دفاع مؤثری در برابر آنها ممکن نیست. پیام تهران این بوده که اگر ایران نتواند نفت و گاز خود را صادر کند، هیچ کشور دیگری در خلیج فارس هم نخواهد توانست این کار را انجام دهد.
تروس خاطرنشان کرد: «من گمان می‌کنم که اگر اسرائیل به تأسیسات نفت و گاز ایران حمله کند، تهران به کشورهای شورای همکاری اولتیماتومی خواهد داد که تأسیسات صادراتی خود را تعطیل کنند یا اینکه ایران آنها را به زور تعطیل خواهد کرد».
درک منافع و مواضع قطر
به نظر نمی‌رسد که ایالات متحده بدون رضایت دوحه از العدید به ایران حمله کند. دولت بایدن به خوبی از لزوم توجه به نگرانی‌ها و مواضع قطر آگاه بوده و باید با دقت عمل کند.
گوردون گری، سفیر پیشین ایالات متحده در تونس باور دارد که ایالات متحده به جنگ با ایران نخواهد رفت. اما اگر واشنگتن تصمیم به چنین کاری بگیرد، گری بعید می‌داند که ایالات متحده بدون اجازه قطر، از العدید علیه ایران عملیاتی انجام دهد. او توضیح داد: «جدا از چند صدای افراطی و به ویژه پس از دو دهه دخالت نظامی ایالات متحده در افغانستان و عراق، هیچ تمایلی در ایالات متحده برای جنگ با ایران وجود ندارد».
گری معتقد است: «حتی در شرایط فرضی که ایالات متحده تصمیم بگیرد به ایران حمله کند، نیازی به انجام این حمله از العدید نخواهد داشت و نخواهد خواست که یک شریک مانند قطر را در معرض انتقام ایران قرار دهد».
ثروت انرژی قطر نیز عاملی حیاتی است. قطر و ایران همچنین مالکیت میدان مشترک پارس جنوبی را دارند که همواره دوحه را تشویق کرده تا به جای تقابل، گفت‌وگو با تهران را پیش ببرد.
حمله ایالات متحده از العدید بدون رضایت دوحه، پیامی برای دیگر کشورهای شورای همکاری خواهد داشت. شاید مقامات سعودی، اماراتی و دیگر کشورهای عربی خلیج فارس باور نکنند که واشنگتن حاضر است در عین نقض حاکمیت قطر و قراردادن دوحه در معرض انتقام ایران، همین کار را با سایر کشورهای شورای همکاری نکند.
ملاحظات نظامی ایالات متحده
میزان محدودیت دسترسی پنتاگون به العدید از سوی قطر، بسته به ماهیت هر مأموریت فرضی، موضوعی است که برای واشنگتن حائز اهمیت خواهد بود. اینکه آیا ایالات متحده قصد دارد حمله‌ای محدود انجام دهد، یک کمپین نظامی طولانی‌مدت راه‌اندازی کند یا جنگی تمام‌عیار با ایران کلید بزند، فرق زیادی خواهد داشت.
از جمله پایگاه هوایی آویانو در ایتالیا، ایالات متحده گزینه‌های دیگری برای انجام یک حمله یا چندین عملیات دارد. بنابراین، عدم اجازه دوحه به واشنگتن برای استفاده از العدید ممکن است این عملیات محدود را از نظر لجستیکی پیچیده‌تر سازد، اما غیرممکن نخواهد کرد. با این حال، برای یک کمپین نظامی وسیع‌تر و طولانی‌مدت علیه ایران، عدم اجازه استفاده از العدید و دیگر پایگاه‌های شورای همکاری خلیج فارس مانند پایگاه هوایی شاهزاده سلطان در عربستان سعودی و پایگاه هوایی الظفره در امارات متحده عربی، لجستیک چنین مأموریتی را بسیار پیچیده‌تر خواهد ساخت.
بهترین چیزی که واشنگتن می‌تواند به طور واقع‌بینانه امید داشته باشد، مذاکره با قطری‌ها برای ایفای نقش محدود العدید در هر عملیات فرضی ایالات متحده علیه ایران خواهد بود. در نهایت، اگرچه ایالات متحده بر قطر اهرم فشار دارد، این رابطه دوطرفه است. دوحه کارت‌های خاص خود را داشته و رویکرد ویژه‌اش در دیپلماسی به واشنگتن در افغانستان، غزه، شاخ آفریقا، اوکراین، ونزوئلا و دیگر نقاط کمک کرده است. قطر و ایالات متحده همچنین روابط اقتصادی، تجاری، سرمایه‌گذاری و بازرگانی عمیقی دارند.
در نهایت، هیچ رئیس‌جمهوری در ایالات متحده نباید کاملاً دیدگاه‌های قطر را در قبال ایران نادیده بگیرد، حتی اگر تنش‌ها میان واشنگتن و تهران شدت یابد.