به گزارش سرویس انرژی نبض بازار، تجارب ناخوشایند گذشته و وعده‌های انتخاباتی، اضطراب زیادی در بین مردم و مسئولان ایجاد کرده است و این موضوع تصمیم‌گیری‌های مرتبط را تحت تأثیر قرار داده است. برای درک بهتر ابعاد این مسئله، چهار سؤال کلیدی مطرح می‌شود:
- آیا قیمت بنزین در ایران ارزان است؟
قیمت بنزین آزاد در ایران ۳۰۰۰ تومان است که معادل ۵ تا ۶ سنت در نظر گرفته می‌شود. با فرض درآمد ماهانه ۱۵ میلیون تومان، فرد می‌تواند حدود ۵۰۰۰ لیتر بنزین خریداری کند. در مقایسه، با متوسط درآمد جهانی در سال ۲۰۲۳ که حدود ۲۰۰۰ دلار است و قیمت جهانی بنزین ۱.۳ دلار، با این مبلغ تنها می‌توان حدود ۱۵۵۶ لیتر بنزین خرید. بنابراین، قیمت بنزین در ایران نسبت به درآمد، تقریباً یک سوم ارزان‌تر از میانگین جهانی است. اما به‌علت ساختار ضعیف حمل و نقل و کیفیت خودرو در کشور، هزینه‌های حمل و نقل در ایران بسیار بالا است و بهره‌وری حمل و نقل به مراتب کمتر از کشورهای موفق است.
- آیا وضعیت یارانه بنزین به نفع کشور و مردم است؟
یارانه بنزین عمدتاً به نفع طبقات مرفه است، زیرا این طبقات به‌طور طبیعی سهم بیشتری از یارانه را دریافت می‌کنند. همچنین، قیمت ناچیز بنزین در ایران منجر به قاچاق به کشورهای همسایه و سودجویی قاچاقچیان می‌شود که این وضعیت به جامعه و طبقات آسیب‌پذیر آسیب می‌زند. اصلاح قیمت بنزین می‌تواند به نفع اقتصاد کشور باشد، اما تغییر ناگهانی قیمت ممکن است فشار زیادی بر خانوارهای کم‌درآمد وارد کند.
- آیا افزایش قیمت، راهکار اصلی است؟
کارشناسان بر این باورند که در بلندمدت، تنها راهکار پایدار تعادل قیمت و اصلاحات در بخش‌هایی مانند کیفیت خودرو و حمل و نقل عمومی است. در غیر این صورت، کشور دوباره با بحران‌های اقتصادی و اجتماعی مواجه خواهد شد. همچنین، مدیریت مرزها می‌تواند به کاهش قاچاق کمک کند. بنابراین، قیمت بنزین تنها بخشی از راهکارهای اصلاحی است و نیاز به اقدامات مکمل دارد.
- پیامدهای اجتماعی این موضوع چیست؟
اصلاح قیمت بنزین بدون در نظر گرفتن پیامدهای اجتماعی می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. فشارهای اقتصادی بر طبقات آسیب‌پذیر که تحمل کمتری دارند، می‌تواند منجر به ناآرامی‌های اجتماعی شود. بنابراین، در کوتاه‌مدت، تغییر قیمت گزینه مناسبی نیست. در عوض، باید بر بهبود کیفیت خودروها، توسعه حمل و نقل عمومی و اصلاح الگوهای مصرف تمرکز شود. همچنین، شفاف‌سازی و اطلاع‌رسانی درباره مزایای این تغییرات برای جامعه ضروری است.