الف) هرگاه در ماه مبارک رمضان کارهایی که روزه را باطل می‌کند را از روی عمد و اختیار و بدون عذر شرعی انجام دهد، علاوه بر این که روزه‌ او باطل می‌شود و قضا دارد کفاره نیز بر او واجب است اعم از این که هنگام انجام مفطر، عالم به وجوب کفاره باشد یا نه.

اگر فردی به خاطر عذری احتمال دهد که روزه‌ ماه مبارک رمضان بر او واجب نیست و به همین دلیل روزه نگیرد ولی بعداً معلوم شود که روزه بر او واجب بوده، علاوه بر قضا، کفاره هم بر او واجب است. (صرف احتمال عدم وجوب روزه‌ ماه مبارک رمضان برای افطار کافی نیست). اگر افطار به علت ترس از ضرر باشد و ترس هم منشأ عقلایی داشته باشد کفاره ندارد ولی قضا بر او واجب است.

اگر به سبب بی اطلاعی از حکم شرعی، کاری را انجام دهد که روزه را باطل می‌کند،‌مثل این که نمی‌دانست سر زیر آب کردن روزه را باطل می‌کند و سر زیر آب کرد، روزه‌اش باطل است و باید آن را قضا کند ولی کفاره بر او واجب نیست.

اگر به جهتی باطل کردن روزه برای او جایز یا واجب شود، مانند این که او را مجبور کنند کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد یا برای نجات جان غریق خود را در آب بیندازد، در این صورت، کفاره بر او واجب نیست ولی باید قضای آن روز را به جا آورد.

ب) اگر چیزی از اندرون روزه‌دار به دهان او برگردد، نباید آن را دوباره فرو برد و اگر عمداً فرو ببرد قضا و کفاره بر او واجب است.

ج) اگر روزه‌دار به گفته‌ کسی که می‌گوید مغرب شده و اعتماد به گفته‌ او نیست، افطار کند و سپس بفهمد که مغرب نبوده، قضا و کفاره بر او واجب می‌شود.

د) هرگاه روزه‌دار در ماه رمضان با همسر خود که روزه‌دار است جماع کند و زن نیز به آن راضی باشد بر هر یک از آنان حکم افطار عمدی جاری است و علاوه بر قضا، کفاره هم بر هر دو واجب است.

مقدار کفاره و کیفیت آن

الف) کفـاره‌ افطار عمـدی روزه‌ ماه مبارک رمضان در شرع اسلام یکی از سه چیز است:

۱. آزاد کردن یک برده.

۲. دو ماه (۶۰ روز) روزه گرفتن.

۳. شصت فقیر را غذا دادن.

از آن جایی که در این دوران ظاهراً برده‌ای وجود ندارد که بتوان آزاد کرد مکلف باید یکی از آن دو کار دیگر را انجام دهد.

در مقدار کفاره تفاوتی نیست بین آن که روزه‌دار، به چیز حلال روزه‌ خود را باطل کند یا به چیز حرام، مثل زنا یا استمنا یا خوردن و آشامیدن حرام، اگر چه احتیاط مستحب در افطار به چیز حرام آن است که کفاره‌ جمع بپردازد یعنی هم یک برده آزاد کند و هم دو ماه روزه بگیرد و هم ۶۰ فقیر را غذا دهد. هرگاه هیچ یک از این سه کار ممکن نشود باید به هر تعداد فقیر که قادر است غذا بدهد و احتیاط (واجب) آن است که استغفار نیز بکند و اگر به هیچ وجه قادر به دادن غذا به فقرا نیست فقط کافی است که استغفار کند یعنی با دل و زبان بگوید: «اَسْتَغْفِرُاللهَ» (از خداوند بخشایش می‌طلبم).

کسی که به خاطر عدم توانایی بر روزه و غذا دادن به فقیر، وظیفه‌اش استغفار است، اگر بعدها تمکن کرد که روزه بگیرد یا به فقرا غذا دهد، لازم نیست این کار را بکند، گر چه موافق احتیاط مستحبی است.

ب) کسی که می‌خواهد دو ماه کفاره‌ روزه‌ ماه رمضان را بگیرد باید یک ماه تمام و حداقل یک روز از ماه دوم را پی‌درپی بگیرد و اگر بقیه‌ ماه دوم پی‌درپی نباشد اشکال ندارد.

ج) زنی که می‌خواهد شصت روز روزه‌ کفاره بگیرد و در اثنای روز به روزهای عادت ماهانه و امثال آن برسد پس از پایان آن روزها می‌تواند بقیه‌ روزه‌ها را بگیرد و لازم نیست آنها را از سر بگیرد.

د) غذا دادن به ۶۰ فقیر را می‌توان به دو صورت انجام داد. یکی این که با غذای آماده آنان را سیر کند و دیگر این که به هر نفر به اندازه‌ ۷۵۰ گرم (یک مد) گندم یا آرد یا نان یا برنج یا امثال آن بدهد.

هـ) کسی که برای کفاره‌ روزه می‌خواهد به ۶۰ فقیر غذا دهد (به شرحی که در مسأله‌ قبل گفتیم) اگر به شصت فقیر دسترسی دارد نمی‌تواند سهم دو نفر یا بیشتر را به یک نفر بدهد، بلکه لازم است به تمام ۶۰ نفر به اندازه‌ی سهم هر یک غذا بدهد. البته می‌تواند به عدد افراد خانواده‌ی شخص فقیر مقدار سهم آنان را به او واگذار کند و او آن را مصرف آنان نماید.
در فقیر، تفاوتی میان بچه و بزرگ و زن و مرد نیست.

احکام کفاره

۱. اگر روزه‌دار در یک روز بیش از یک‌بار کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد فقط یک کفاره بر او واجب می‌شود. بلی اگر این کار، آمیزش جنسی یا استمنا باشد احتیاط واجب آن است که به عدد دفعات آمیزش جنسی یا استمنا کفاره بدهد.

۲. کسی که عمداً روزه‌ خود را باطل کرده، اگر پس از آن به سفر برود کفاره از او ساقط نمی‌شود، بنابراین اگر با حالت جنابت از خواب بیدار شود و علم به جنب بودن خود داشته باشد و قبل از فجر اقدام به غسل یا تیمم نکند و برای فرار از روزه تصمیم بگیرد بعد از طلوع فجر مسافرت کند و این کار را نیز انجام دهد، صرف تصمیم و قصد سفر در شب و رفتن به مسافرت در روز برای سقوط کفاره از او کافی نیست.

۳. کسی که کفاره بر او واجب شده، لازم نیست که آن را فوراً بدهد ولی نباید آن را به قدری تأخیر بیاندازد که کوتاهی در ادای واجب شمرده شود.

۴. کفاره‌ واجب را اگر چند سال بگذرد و ندهد، چیزی بر آن اضافه نمی‌شود.

۵. در کفاره‌ روزه، بین قضا و کفاره، ترتیب واجب نیست.