به گزارش نبض بازار، تابستان ۹۹ یک مقطع تاثیرگذار در بورس ایران بود، بعد از آن اعتماد‌ها از بورس رخت بربرست و دیگر بورس آنچنان که باید حال و روز خوبی نداشت.
با توجه به ماندگاری شاخص کل در کانال ۶/ ۱میلیون واحد بعد از حدود ۲۸ماه و احتمال ادامه روند صعودی بازار سرمایه، حالا پس از یک دوره فرسایشی بیش از دوساله این امید وجود دارد که بازار بالاخره از رخوتی که در آن بود، خارج شود. به باور برخی کارشناسان، شاخص کل تا انتهای سال جاری مجدد کانال ۲میلیون واحد را فتح خواهد کرد و آن‌ها که به ریسک‌های بازار وزن بیشتری می‌دهند نیز اعتقاد دارند این مهم در نیمه نخست سال۱۴۰۲ محقق خواهد شد.
حالا به‌نظر می‌رسد تحلیلگران روی پایان یک دوره رکود بیش از دو ساله در بازار سهام اتفاق نظر دارند.
البته پس گرفتن احتمالی کانال ۲میلیون واحدی برای شاخص کل نیز به معنی جبران زیان سرمایه‌گذارانی که در نیمه اول سال۹۹، وارد میدان پرریسکی به نام بورس تهران شدند، نخواهد بود.
اما شواهد حاکی از آغاز روند صعودی بازار سرمایه است؛ صعودی که امکان دارد با اصلاح گاه و بی‌گاه شاخص کل نیز همراه شود و بار دیگر زیان سنگینی را روی دست عده‌ای از سهامداران بگذارد.
زمان زیادی از آخرین باری که بورس روز‌های خوبی را می‌گذراند می‌گذرد. بعد از مرداد ۹۹ و با توجه به اتفاقاتی که در بازار سهام افتاد اعتماد از این بازار رخت بست و بورس به رخوت عمیقی فرورفت. در این میان اتفاقات زیادی، از جمله عدم‌حصول توافقات برجام، نیز مزید بر علت شد تا بازار سرمایه از روز‌های روشن خداحافظی کند و بازگشت به شرایط عادی نیز خیلی دور از انتظار به نظر برسد.
اما در آبان امسال تحرکاتی در بازار‌های موازی رخ دارد که از همان ابتدا مشخص بود قرار است بازار سرمایه را نیز دستخوش تغییرات مهمی کند.
دلار و طلا در کنار خودرو در یک جهش قیمتی رکورد‌ها را شکستند و سقف‌های جدید قیمتی ثبت کردند. در این میان دلار با توجه به تاثیر بیشتر روی بازار سهام، بیشتر مورد توجه قرار گرفت و در هفته‌های میانی آبان و آذر رشد‌های شارپی را ثبت کرد.
در نهایت هشتم دی‌ماه بود که سقف ۴۳هزار و ۳۸۰تومان را نیز به خود دید. در این میان بازار سرمایه نیز با تاخیری چندماهه به این موج پیوست و بعد از فروکش‌کردن تب قیمت‌ها در بازار‌های موازی و سلطه رکود در این بازارها، با ثبت حجم و ارزش معاملات و لمس کانال ۶/ ۱میلیونی برای دفعات متعدد سرانجام در آن ماندگار شد.
حال کارشناسان معتقدند بازار سهام تا اواخر امسال یا نهایتا اوایل سال بعد مجددا به قله‌های سال ۹۹ خواهد رسید، با این تفاوت که نه دلار دیگر ۲۰هزار تومان است و نه تورم ۲۷درصد!
پایان دوران رخوت
سلمان نصیرزاده، کارشناس بازار سهام، در این باره گفت: به طور کلی حداقل از اول سال جاری بازار سهام نسبت به سایر بازار‌های موازی کمترین بازده هم از لحاظ دلاری و هم ریالی ثبت کرده و عقب‌ماندگی قابل‌توجهی نسبت به این بازارها داشته است که این موضوع در دو سال گذشته نیز شدیدا به چشم می‌آمد.
در این مدت بازار سهام از بازدهی جا مانده بود و به نحو دیگری رشد قابل‌توجه خود را که در نیمه اول سال ۹۹ اتفاق افتاده بود با یک فاصله زمانی پشت سر می‌گذاشت.
یکی از پیشران‌های بازار نرخ ارز است و تجربه نیز نشان داده هر زمان ما شاهد جهش قابل‌توجه نرخ دلار بودیم بازار سهام خود را با داده‌های جدید به‌روز می‌کند. این اتفاق ابتدا در بورس کالا و بعد از آن در بازار سهام خود را نشان داد و در حال حاضر شاهد تاثیرات رشد قیمتی دلار که در ماههای اخیر اتفاق افتاد بر بازار سرمایه هستیم.
وی ادامه داد: در این میان نکته‌ای که وجود دارد بحث تفاوت قابل‌توجه نرخ ارز نیمایی، به عنوان محرک سودآوری شرکت‌های بورسی، با نرخ دلار بازار آزاد است که به بیش از ۴۰درصد افزیش پیدا کرده است.
ما چنین تجربه‌ای را در نیمه دوم سال ۹۷ و اوایل سال ۹۸ نیز داشتیم. در این زمان تفاوت این دو نرخ حتی به محدوده ۶۰درصد هم افزایش پیدا کرد و بعد از آن شاهد بی‌اثر شدن نرخ نیمایی در آن بازه بودیم. موضوعی که در این میان باید به آن توجه کرد این است که در این بازه زمانی نیز با توجه به اینکه ما نسبت به سال ۹۷ ابزار کمتری داریم، کارایی دلار نیمایی بیشتر زیر سوال می‌رود.
آن زمان دورانی بود که کشور بعد از رفع تحریم‌ها منابع ارزی نسبتا مناسبی داشت، اما در شرایط فعلی کاملا از نظر منابع در مضیقه قرار دارد.
نصیرزاده با اشاره به اینکه در این شرایط کارآیی نرخ نیمایی ۲۸هزار و ۵۰۰تومان کاملا زیر سوال می‌رود، عنوان کرد: از این جهت کاملا این انتظار وجود دارد که رفته‌رفته با بی‌اثر شدن این نرخ، شاهد افزایش نرخ ارز نیما و علاوه بر این رقابت قابل‌توجه در بورس کالا باشیم.
این موارد می‌تواند سودآوری شرکت‌ها را تحت تاثیر قرار دهد و محرکی باشد که بعد از سه فصلی که EPSهای تحلیلی (سود تحلیلی) و EPSهای فوروارد (سود آینده‌نگر) نسبتا کاهشی بود و P/ Eهای آینده‌نگر ما نسبت به P/ Eهای گذشته‌نگر بالاتر بود از زمستان به بعد برعکس شود. یعنی سود‌های تحلیلی (با فرض ثبات بازار جهانی) افزایش پیدا کند و P/ Eهای تحلیلی نسبت به P/ Eهای گذشته‌نگر کاهش پیدا کند.
این موضوع محرکی برای رشد قیمت سهام خواهد بود و خود را در بازار و شاخص کل نمایش می‌دهد.
این کارشناس بازار سهام اظهار کرد: در حال حاضر در بورس کالا شاهدیم محصولات در محدوده دلار ۳۲هزار تومان معامله می‌شوند و حتی در برخی از محصولات پتروشیمی اعداد بالای ۳۵هزار تومان رصد می‌شود. این موضوع نکته قابل‌توجهی است و بازار سهام را ترغیب به جبران بخشی از عقب‌ماندگی خود می‌کند.
در برخی از صنایع نیز ما شاهد تحولات مثبتی هستیم و این تحولات می‌تواند شروعی برای تغییر رویه سودآوری صنایع باشد. پیش‌روی این موضوع را در صنعت خودرو می‌بینیم.
وی ادامه داد: صنعت خودرویی که از نظر ارزش بازار شاید حدود ۵درصد از بازار سهام را به خود اختصاص می‌دهد از نظر ارزش معاملاتی بالغ بر یک‌پنجم از ارزش کل معاملات بورس را به خود اختصاص داده است.
خودرو گروه مهمی است که سال‌ها زیان‌ده بوده، ولی فروش قاعده‌مند در این صنعت، نظام‌مند شدن آن در بورس کالا، تشدید عرضه‌ها و استفاده از ابزار شفاف بورس کالا توانسته تولیدکننده‌ها را با قیمت‌های نزدیک به حاشیه بازار منتفع و بازار آزاد را نیز مقداری برای مصرف‌کننده تلطیف کند.
علاوه بر این، برای رشد تولید و بهبود سودآوری مناسب باشد. امروز ما شاهد این رخداد مثبت در بورس کالا هستیم که اثرات خود را فعلا در بازار و تابلو می‌گذارد، اما رفته‌رفته می‌تواند در درآمد و سودآوری شرکت‌ها نیز موثر باشد.
نمونه این اتفاق مثبت را در خودرو‌های تجاری می‌بینیم. خودرو‌های تجاری که از قیمت‌گذاری دستوری تبعیت نمی‌کنند موفق شدند سودآوری خوبی داشته باشند و این موضوع می‌تواند به خودرو‌های سواری هم اختصاص پیدا کند.
نصیرزاده اظهار کرد: به نظر می‌رسد فعلا ما در شروع یک روند مثبت یا در یک فرآیند برای آغاز روند مثبت برای خروج بازار از یک دوره رخوت و رکود دوساله قرار گرفته‌ایم و افزایش حجم و ارزش معاملات در این روز‌ها مناسب بوده است.
شکست مقاومت روانی ۶/ ۱میلیون واحدی شاخص کل اتفاق افتاده و این موضوع حداقل در کوتاه‌مدت می‌تواند شاخص را به محدوده یک‌میلیون و ۷۰۰ تا ۸۰۰هزار واحد برساند و شاخص کل هم‌وزن را نیز به سقف تاریخی مرداد ۹۹ سوق دهد.
از اینجا به بعد گزارش‌های ۹ماهه می‌تواند موثر باشد. گزارش‌های ۹ماههای که می‌توان گفت در سه‌ماهه پاییز معادل فصل تابستان است؛ اما انتظار می‌رود فصل زمستان و بهار سال بعد وضعیت بهتر شود و بعد از یک رفت و برگشت بازار می‌تواند برای ماههای آتی اهداف دو‌میلیون‌واحدی را که در مرداد سال ۹۹ به خود دید نیز دوباره لمس کند. در بازار‌های جهانی نیز وضعیت به نحوی است که می‌توان انتظار داشت کلیت بازار یک وضعیت نسبتا باثبات داشته باشد.
با توجه به چشم‌انداز افزایش نرخ دلار و کاهش ارزش ریال، این موضوع می‌تواند نرخ‌های فروش را جذاب‌تر کند.
این کارشناس بازار سهام بیان کرد: البته در این میان نباید از تهدید‌ها غافل شد. تهدید‌هایی که همواره می‌توانند نوسانات بازار را در فرآیندی که به آن اشاره شد افزایش دهند.
از جمله این تهدید‌ها می‌توان به بلاتکلیفی سیاستگذار در تصمیم‌گیری اشاره کرد. علاوه بر این، کسری بودجه قابل‌توجهی که می‌تواند هزینه‌های مازادی را به صنایع تحمیل کند نیز مورد توجه است.
از سوی دیگر تحولات اجتماعی نیز می‌تواند جسته و گریخته فضای بازار را تحت تاثیر قرار دهد. به طور کلی می‌توان گفت بازار سهام در فرآیندی برای آغاز خروج از دوره رخوت و رکودی قرار دارد که از مرداد ۹۹ شکل گرفته و این فرآیند قطعا با نوسانات زیادی همراه خواهد بود. اما برآیند آن می‌تواند آشتی مجدد با فعالان بازار سرمایه و به تدریج ترغیب پول‌های سرگردان به سمت بازار سرمایه باشد.
سرمایه‌گذاران از استراحت‌های شاخص کل نترسند
علیرضا تاج‌بر، دیگر کارشناس بازار سهام، نیز معتقد است شاخص کل بورس تا انتهای سال سقف تاریخی خود را پس خواهد گرفت. او در این باره گفت: ما دو سال خیلی سخت را در بازار سرمایه گذراندیم و در این مدت تمام بازار‌های موازی و همچنین تورم از بازار سرمایه پیشی گرفتند. بازار سرمایه دچار یک جو بی‌اعتمادی بود و این جو منجر به اصلاح فرسایشی شاخص شد.
منتها همیشه یک همگرایی بین شاخص کل بورس و شاخص دلار با یک وقفه زمانی وجود داشته است.
از طرف دیگر بازار‌های موازی، از جمله بازار خودرو و ملک، نیز دچار رکود تورمی شدیدی هستند.
همه این‌ها دست به دست هم دادند تا ما شاهد افزایش حجم معاملات و اقبال سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه باشیم.
وی ادامه داد: البته همچنان بازار سرمایه ریسک‌های خود را دارد و هنوز هم در بازار جو ترس و احتیاط دیده می‌شود؛ اما باید قبول کرد شرایط بازار سرمایه تغییر کرده و شاهد اقبال نسبت به بازار هستیم.
انتظار می‌رود تا پایان سال شاخص سقف تاریخی خود را پس بگیرد. در این میان باید توجه داشت آن سقف در زمانی سقف شاخص بود که دلار ۲۰هزار تومان بود و تورم بسیار پایین. یعنی حتی با پس گرفتن این سقف هم پرتفوی سرمایه‌گذاران جبران نخواهد شد. اما به نظر من روز‌های خوبی در انتظار بازار است و امیدوارم شاخص کل در سال بعد از سقف تاریخی خود نیز بالاتر برود و بازدهی مناسبی داشته باشد تا شاید بتواند بخشی از تورم و عقب‌ماندگی خود را جبران کند.
تاج‌بر در خصوص تهدیدات موجود بر سر راه رشد شاخص کل بورس عنوان کرد: در این میان عمده‌ترین تهدید بازار بحث رفتار دولت با تولیدکنندگان ماست.
ما شاهد تعطیلی واحد‌های تولیدی بزرگی به دلیل کمبود گاز متان در کشور هستیم که متاسفانه به یک معضل تبدیل شده است. کمبود انرژی برای تولیدکنندگان و اینکه همیشه در سیبل قطعی قرار دارند یک تهدید بزرگ است و سهامداران را نگران می‌کند.
از طرف دیگر فروش‌های بی‌حد‌و‌اندازه شرکت‌های حقوقی نیز می‌تواند اذیت‌کننده باشد.
حجم عرضه‌ها می‌تواند سهامدارانی را که بعد از یک جو بی‌اعتمادی، با احتیاط وارد بازار شدند دوباره به قبل برگرداند و بی‌اعتمادی را تشدید کند. به نظر من شرکت‌های حقوقی و متولیان بازار در این مدت باید خیلی معقول تصمیم‌گیری و حجم عرضه‌ها را کنترل کنند. از آن طرف هم با دولت و وزارت صنایع مذاکره کنند تا نسبت به شرکت‌های تولیدکننده ما بهتر رفتار شود.
این کارشناس بازار سرمایه در خصوص ریسک تامین مالی دولت از بازار سهام نیز اظهار کرد: واقعیت این است که بازار سهام عمقی ندارد که دولت بخواهد تمام کسری بودجه خود را از آن تامین کند. از آن طرف باید از تجربه گذشته درس بگیرد.
دولت می‌توانست درآمد مداوم و شرایط خوبی را برای بازار سهام محقق کند؛ ولی با اتفاقی که در سال ۹۹ افتاد نه دولت توانست تامین بودجه کند، نه سرمایه‌گذاران به سود رسیدند و در نتیجه همه از بازار سهام قهر کردند.
دولت باید از تجربه دو سال اخیر درس بگیرد و به عمق بازار و میزان تقاضای بازار توجه کند و رفتار خود را با بازار تغییر دهد.
خیلی بعید می‌دانم دولت بتواند این تامین مالی را بدون آسیب رساندن به بازار محقق کند. تاج‌بر در خصوص فاصله دلار نیما از بازار آزاد و مشکلات آن نیز گفت: در بازار آزاد دلار بالای ۴۰هزار تومان است؛ اما خیلی از تولیدکنندگان ما که ستون‌های بورس ما هستند و بسیاری از سهامداران و بازنشستگان به صورت مستقیم و غیرمستقیم در این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری کردند، دلار خود را بسیار پایین‌تر می‌فروشند و به ناچار نیز این کار را می‌کنند.
این اتفاق در حال حاضر می‌افتد و مجددا ما رانتی را می‌بینیم که از جیب سهامداران و بازنشستگان به جیب افراد دیگر می‌رود. ما از دلار ۴۲۰۰تومانی درس نگرفتیم.
این کارشناس بازار سهام خاطرنشان کرد: به نظر من در روز‌های آتی شاخص کل حتما سیر صعودی خود را طی خواهد کرد.