به گزارش نبض بازار، سهام عدالت گونه‌ای یارانه است که بنابر نظر دولت نهم از طریق شرکت‌های تعاونی عدالت استانی به مشمولان آن واگذار می‌شود. دولت، هدف از عرضه سهام عدالت را گسترش سهم بخش تعاون در اقتصاد ایران اعلام کرده‌است. بنابر طرح «سهام عدالت»، بخشی از سهام شرکت‌های دولتی معین، به قشر‌های کم‌درآمدتر فروخته می‌شود.
یکی از اهداف واگذاری سهام عدالت در نیمه دهه ۸۰، به ایجاد عدالت در اقشار مختلف مردم باز می‌گردد. اما در این سال‌ها سهامداران عدالت نتوانسته اند از این دارایی خود استفاده کرده و در سال ۹۹ ارزش این سهام به نصف کاهش یافت.
پیمان حدادی دستیار ویژه رئیس سازمان بورس در امور سهام عدالت امروز در جمع خبرنگاران در محل این سازمان اظهار کرد: با وجود اینکه ۳۱ استان در کشور داریم، اما ۳۰ شرکت سرمایه‌گذاری مرتبط با سهام عدالت تشکیل شده و از این تعداد ۲۶ شرکت سرمایه‌گذاری استانی در سال ۹۹ در بازار دوم بورس پذیرش شده و نماد آن‌ها درج شد، گرچه هم‌ا‌کنون همه نماد‌های شرکت‌های سرمایه‌گذاری عدالت به دلیل تعیین تکلیف نشدن مجامع این شرکت‌ها و هیأت مدیره آن متوقف است.
وی افزود: شرکت سرمایه‌گذاری استان تهران به دو بخش استان تهران و البرز تقسیم شده و شرکت سرمایه‌گذاری استان تهران افزایش سرمایه انجام داده است. در مورد استان البرز باید تشکیل این شرکت نزد سازمان ثبت اسناد به ثبت برسد که هنوز انجام نشده است. در مورد شرکت سرمایه‌گذاری استان سمنان هم با وجود اینکه بار‌ها نامه زده‌ایم، هنوز اقدامی نشده و باید از طریق مراجع قضایی و با اقدام قضایی به نتیجه برسد. شرکت سرمایه‌گذاری قزوین و چهارمحال و بختیاری گرچه ثبت شده، اما هنوز مدارک آن کامل نشده در نتیجه نماد آن هم در بورس بازگشایی نشده است.
دستیار ویژه سهام عدالت رئیس سازمان بورس گفت: کمیته تخلفات سازمان بورس در هفت شرکت سرمایه‌گذاری استانی به دلیل احراز تخلف، اقدام به سلب صلاحیت هیأت مدیره این شرکت‌ها کرده و همچنین به خاطر عدم اجرای آیین‌نامه سهام عدالت اقدام به بستن دسترسی اطلاع‌گذاری بر روی سامانه کدال انجام داده است و بنابراین هر شرکتی نتواند اطلاعات خود را در کدال اعلام کند، نماد آن تعلیق می‌شود. در این زمینه در هفت استان سلب صلاحیت هیات مدیره انجام شده است.
به گفته حدادی، صورت‌های مالی شرکت‌های استانی باید طبق استاندارد حسابداری انجام شود. در موقع بازگشایی نماد‌های سهام عدالت استانی عمدتاً زیر ان‌ای‌وی یا ارزش ذاتی سهام در بازار معامله می‌شد و این به خاطر نبود بازارگردان حرفه‌ای در این سهام بوده است. در حالی که شورای عالی بورس قبلاً مصوب کرده بود که صندوق توسعه بازار نقش بازارگردان برای سهام عدالت داشته باشد.
پولی برای بازارگردانی سهام عدالت وجود ندارد
وی افزود: صندوق توسعه بازار به دلیل اینکه پولی در اختیار نداشت نمی‌توانست بازارگردانی کند. از طرفی گفته شده بود قیمت سهام استانی باید حول و حوش ارزش روز سهام یا ان‌ای‌وی باشد که این با منطق بازار جور در نمی‌آید و بنابراین یکی از عواملی که باعث بسته شدن نماد‌ها شد به دلیل نداشتن بازارگردان و افت سهام به زیر ارزش روز بوده است. چون ممکن بود برخی اشخاص حقوقی با خرید یکی دو درصد از سهام شرکت‌های استانی مدیریت آن شرکت‌ها را به دست بگیرند که این با فلسفه سهام عدالت در تناقض قرار داشت.
دلیل توقف نماد‌های سرمایه‌گذاری استانی در سال گذشته
دستیار ویژه سهام عدالت رئیس سازمان بورس ادامه داد: در دو سال گذشته صورت‌های مالی شرکت‌های استانی به تصویب مجمع نرسیده و همچنین مدیران مجامع مشخص نشدند، بنابراین شورای عالی بورس تصمیم گرفت، نماد‌های استانی متوقف شود و برای باز شدن آن اولاً باید مجامع شرکت‌های استانی برگزار شوند و آیین‌نامه اجرایی سهام عدالت اصلاح شود که البته تا حدی انجام شده و یکی دو مورد از اصلاح آن مانده است که در کمیته‌های تخصصی در حال پیگیری است.
حدادی گفت: مجامع عمومی ۱۸ شرکت استانی در نوبت اول برگزار شد که البته به حدنصاب نرسید. در برخی استان‌ها با دستور مقام قضایی جلوی برگزاری مجامع سهام عدالت گرفته شد اولاً که گفته شده بود مجامع به صورت الکترونیکی برگزار شود، بنابراین سهامداران عدالت که سجامی نشده بودند، نمی‌توانستند در مجامع الکترونیک شرکت کنند و این برخلاف قانون تجارت است. دوم اینکه مجمع در حالی به انتخاب هیأت مدیره اقدام می‌کرد که سازمان بورس صلاحیت افراد کاندیدا برای هیأت مدیره را اعلام نکرده بود. همچنین اگر قرار باشد، مجمع عمومی شرکت‌های استانی به صورت الکترونیکی برگزار شود، با این توجیه که تعداد سهامداران زیاد هستند، این یکی از معضلات سهام عدالت است.
وی افزود: در دولت قبل اعضای هیأت رئیسه مجمع استانی توسط دولت انتخاب شده بودند که این هم برخلاف قانون تجارت است و بعد از بررسی به این نتیجه رسیدیم که باید هم مجمع عمومی شرکت‌ها و هم بررسی صلاحیت کاندیدا‌ها برگزار شود و مجامع هم به صورت حضوری و هم الکترونیکی برگزار شوند که البته هنوز به تأیید شورای عالی بورس نرسیده است.
مدیران سرمایه‌گذاری استانی هم تراز مدیران تامین سرمایه
دستیار ویژه سهام عدالت رئیس سازمان بورس اظهار داشت: سازمان بورس باید افرادی را که کاندیدای حضور در مجمع شرکت‌های سرمایه‌گذاری هستند را تأیید صلاحیت کنند و هر موقع که سازمان بورس فراخوان برای حضور در هیأت مدیره شرکت‌های سهام عدالت اعلام کرد، بررسی تأیید صلاحیت افراد نیز باید انجام شود، البته طبق مقررات جدید صلاحیت کاندیدا‌ها برای هیأت مدیره شرکت‌های استانی یک پله ارتقا پیدا کرده و کاندیدا‌ها باید هم راستا با شرایط مدیران شرکت‌های تأمین سرمایه در بازار سرمایه باشند، در حالی که قبلاً این شرایط در ردیف دوم قرار داشت، الان یک پله ارتقا پیدا کرده است، اما کسانی که سال گذشته ثبت‌نام کرده و تأیید صلاحیت شده‌اند، نیازی به ثبت‌نام مجدد ندارند.
حدادی با بیان اینکه سازمان بورس شرایط لازم را فراهم کرده است، گفت: فرایند برگزاری مجامع شرکت‌های استانی ۴۵ تا ۶۰ روز از زمان فراخوان متقاضی حضور در هیأت مدیره تا تعیین تکلیف اعضای هیأت مدیره طول می‌کشد باید صلاحیت علمی، عمومی و اجرایی افراد احراز شود و مصاحبه حضوری برگزار شود ممکن است برخی از مجامع در نوبت اول به نصاب نرسد، باید دوباره برگزار شود و بعد از برگزاری مجامع نماد‌های معاملاتی می‌توانند باز شوند.
وی با بیان اینکه افرادی که می‌خواهند در هیأت مدیره باشند باید سهامدار شرکت‌های استانی باشند، عنوان کرد: ممکن است شورای عالی بورس قبل از ثبت‌نام به مدت محدود نماد‌های شرکت‌های استانی را باز کنند تا افراد متقاضی بتوانند سهام خریداری کنند، اما بعد از اینکه مجمع شرکت‌های استانی برگزار شد، باید شرکت‌ها اطلاعات خود را روی سامانه کدال قرار دهند تا نماد آن‌ها باز شود.
امسال ۶۰ هزار میلیارد تومان سود سهام عدالت توزیع می‌شود
دستیار ویژه سهام عدالت رئیس سازمان بورس با انتقاد از روش اداره سهام عدالت در دولت قبل گفت: معلوم نیست، براساس چه مبنایی ابتدا ۳۰ درصد و سپس ۶۰ درصد از سهام عدالت مردم قابل معامله شد که این امر باعث شد مردم و سهامداران عدالت برای فروش سهام خود هجوم بیاورند، در حالی که فلسفه اعطای سهام عدالت این بود که مردم سهام ارزنده را داشته باشند و از سود آن استفاده کنند. پارسال ۳۰ هزار میلیارد تومان سود سهام عدالت توزیع شد امسال پیش‌بینی می‌شود ۶۰ هزار میلیارد تومان سود توزیع شود، یعنی سود یک میلیونی سال گذشته برای هر نفر به دو میلیون تومان افزایش می‌یابد.
توثیق سهام برای وام به جای فروش آن
حدادی تصریح کرد: سهامداران عدالت اگر نیاز به نقدینگی دارند، می‌توانند به جای فروش سهام خود آن را وثیقه بگذارند و وام از بانک دریافت کنند، اما اگر قرار باشد مانند گذشته ۶۰ درصد سهام خود را بفروشند به خاطر هجوم برای فروش آن قیمت سهام ارزنده پایین می‌آید. در سال ۹۹ هم ۳.۵ میلیون نفر برای فروش سهام عدالت اقدام کردند و ۱۴ هزار میلیارد تومان پول فروش سهام عدالت در روش غیر مستقیم از بازار سرمایه خارج شد و یکی از عوامل ریزش بازار به شمار می‌رفت.
وی با اشاره به ابلاغیه ۹ اردیبهشت ۹۹ برای آزادسازی سهام عدالت گفت: در واقع یک حکم حکومتی بود که اختیاراتی به شورای عالی بورس داد که ضوابط اجرایی سهام عدالت را شورای عالی بورس تهیه کند. ممکن است این بار تصمیم بگیرد، سالی ۱۰ درصد از سهام عدالت قابلیت خرید و فروش داشته باشد، اما باز هم تأکید براین است که یک دارایی ارزشمند است که در اختیار دهک‌های پایین جامعه قرار دارد و مردم باید از سود آن استفاده کنند.
تسهیلات با وثیقه بر اساس ۵۰ درصد ارزش سهامع عدالت خواهد بود
دستیار ویژه سهام عدالت رئیس سازمان بورس با اشاره به راه‌اندازی سامانه ستاره برای توثیق سهام عنوان کرد: این سامانه فعلاً برای سهامداران عدالت در روش غیر مستقیم است. سال قبل عده‌ای از سهامداران از طریق وثیقه‌گذاری سهام عدالت خود کارت اعتباری دریافت کردند البته نرخ سود این کارت‌ها بالا بود، اما امیدواریم امسال تسهیلاتی که با وثیقه‌گذاری سهام عدالت داده می‌شود با نرخ کمتر باشد و ارزش اسمی سهام عدالت به میزبان ۵۰ درصد می‌تواند وثیقه تسهیلات قرار گیرد.
حدادی در مورد اینکه ۲ هزار میلیارد تومان از منابع سهام عدالت در اختیار صندوق توسعه بازار قرار گرفته است، گفت: طبق مصوبه شورای عالی بورس در سال ۹۹ شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اجازه پیدا کرد به میزان ۵ در هزار سهام استانی را از پرتفوی آن کسر کرده و به صندوق توسعه بازار بدهد، اما عمده نماد‌های استانی در صف فروش بودند و بازارگردان هم پولی در اختیار نداشت که این سهام را خریداری کند. ممکن است عده‌ای بگویند همان سهام ۵ درصد هزار را نقد کنند، اما ۲ هزار میلیارد تومان ارزش آن بود که اگر بخواهد آن را بفروشد باید زیر قیمت بفروشد. ارزش دارایی روز پرتفوی سهام عدالت ۵۰۰ هزار میلیارد تومان بود و مشخص نبود که صندوق توسعه بازار تحت چه ضوابطی سهام در اختیار خود را بفروشد و نقد کند.
وی افزود: اگر مثلاً سهام فولاد را بخواهد زیر قیمت بازار عرضه کند نهاد نظارتی ورود می‌کند که چرا زیر قیمت فروخته است. از طرفی به صندوق توسعه بازار گفته شده است سهام در حدود ارزش روز معامله شود.
تصدیگری دولت در سهام عدالت کم رنگ می‌شود
دستیار ویژه سهام عدالت رئیس سازمان بورس گفت: طبق نامه مقام معظم رهبری هم در سال ۸۵ و هم در سال ۹۹ باید کم‌کم تصدیگری دولت در سهام عدالت کاسته شده و از بین برود. امسال هم در برخی مجامع مرتبط با سهام عدالت مباحثی مطرح شد. سازمان بورس در کنار کارگروه سه جانبه برای سهام عدالت حضور دارد و این کارگروه فردی را به عنوان نماینده سهامداران عدالت به جای شرکت‌های مادرتخصصی در مجامع شرکت‌های سرمایه‌پذیر معرفی می‌کند.
منع قانونی کارمندان برای حضور در هیات مدیره شرکت‌های استانی سهام عدالت
حدادی اظهار داشت: کسانی که مشاغل دولتی دارند، منع قانونی دارد که عضو هیأت مدیره شرکت‌های استانی شوند، اما افرادی که بازنشسته هستند مانند سایر متقاضیان می‌توانند کاندیدا شوند، اما گفتیم برای شرکت‌های استانی بالاترین مدیران مالی استان‌ها حضور داشته باشند؛ بنابراین شورای عالی بورس تأیید صلاحیت مدیران سرمایه‌گذاری استانی را ارتقا داد تا افراد لایق به مدیریت دارایی شرکت‌ها به کار گرفته شوند.
فوت ۳.۵ میلیون سهامدار عدالت در ۱۶ سال
وی در مورد سهام عدالت متوفیان گفت: از ۴۹ میلیون سهامدار عدالت ظرف ۱۶ سال گذشته ۳.۵ میلیون نفر فوت کرده‌اند که برخی از آن‌ها بعد از آزادسازی سهام عدالت بوده است و حتی در این مدت برخی از ورثه‌های سهام عدالت هم فوت کرده‌اند. یک روش این بود که مردم را به دفاتر خدمات دولت الکترونیک بکشانیم که باعث زحمت مردم می‌شد، اما روش دیگر این بود که شرکت سپرده‌گذاری مرکزی در همکاری با قوه قضاییه که هم اطلاعات متوفیان و هم وارثان آن‌ها را دارد این اطلاعات را با هم ردوبدل کنند و به صورت قهری سهام عدالت بین ورثه تقسیم شود.
وی خاطرنشان کرد: البته در برخی از شهر‌ها و استان‌ها اطلاعات مکانیزه و ماشینی وجود ندارد و زیرساخت آن فراهم نشده بنابراین ممکن است قدری طول بکشد، اما در حال حاضر مرحله انتقال اطلاعات افراد متوفی در سهام عدالت از مرکز آمار قوه قضاییه خیلی کند، به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی منتقل می‌شود.
دستیار ویژه سهام عدالت رئیس سازمان بورس این خبر را هم داد: امسال سود سهام عدالت نسبت به سال قبل ۲ برابر می‌شود. یک پیشنهاد در این زمینه وجود دارد که سود سهام در دو مرحله پرداخت شود که این به شرط این است که ۳۶ شرکت سرمایه‌پذیر قبول کنند سود‌های خود را سریع بپردازند در حالیکه طبق قانون تجارت بعد از برگزاری مجمع عمومی هر شرکت ۸ ماه فرصت وجود دارد که سود سهام خود را بدهند. خوشبختانه در سال‌های اخیر رقابتی بین شرکـت‌ها شکل گرفته است که سود سهامداران حقیقی خود را سریع‌تر بپردازند.
پرداخت سود سهام ۱۳ شرکت غیر بورسی عدالت تا پایان شهریور
حدادی در مورد سود ۱۳ شرکت غیر بورسی سهام عدالت گفت: طبق مصوبه یک ماه قبل شورای عالی بورس سود این شرکت‌ها بعد از اعمال افزایش سرمایه برخی از شرکت‌ها که از محل آورده نقدی بوده است توسط سازمان خصوصی‌سازی دریافت شده و با همکاری شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تا پایان شهریور امسال پرداخت شود.
وی افزود: سود شرکت‌های غیر بورسی از ابتدا جمع‌آوری شده و در حساب خزانه دولت نگهداری می‌شود و قرار است تا پایان شهریور امسال این سود‌ها را هم به ذی‌نفعان سهام عدالت بپردازند.
شرکت‌های غیر بورسی سهام عدالت در بازار پایه پذیرش می‌شوند
به گفته دستیار ویژه سهام عدالت رئیس سازمان بورس، تاکنون سه شرکت از ۱۳ شرکت غیر بورسی وارد بازار سرمایه شده‌اند و ۱۰ شرکت مانده شورای عالی بورس هم شرایطی فراهم کرده این شرکت‌ها در بازار پایه فرابورس پذیرش شوند و در ۶ ماه دوم امسال تعدادی از این شرکت‌ها وارد بورس می‌شوند. همچنین قرار شد این شرکت‌ها در قالب یک هلدینگ وارد بازار سرمایه شوند که سهام این هلدینگ به تمام ۴۹ میلیون سهامدار عدالت در روش مستقیم و غیر مستقیم اختصاص داده شود.
تشکیل کارگروهی برای آئین نامه سهام عدالت
حدادی همچنین در مورد مدیریت حرفه‌ای در شرکت‌های سرمایه‌پذیر و شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی گفت: امسال تحول اساسی در مجامع شرکت‌های سرمایه‌پذیر عدالت ایجاد شده و اکثر ناشران متوجه شدند سهام عدالت در اختیار مردم است. در برخی از شرکت‌ها تغییر هیأت مدیره صورت گرفته است. کارگروهی توسط شورای عالی بورس تشکیل شده است که افراد متقاضی برای حضور در مجامع شرکت‌های سرمایه‌پذیر سوابق خود را ارائه می‌کنند. بررسی صلاحیت انجام می‌شود. نتیجه این مصاحبه‌ها و بررسی‌ها تا چند ماه آینده مشخص خواهد شد.
وی افزود: در مورد شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی صلاحیت مدیران آن در حد صلاحیت شرکت‌های تأمین سرمایه در بازار سرمایه ارتقا یافته و باید افراد دارای صلاحیت علمی و عملی وارد این شرکت‌ها شوند.
دستیار ویژه سهام عدالت رئیس سازمان بورس همچنین تأکید کرد: سهام شرکت‌های استانی سهام عدالت ارزنده است، اگر نماد این شرکت‌ها در بازار باز شود خریداران زیادی دارند.
حدادی گفت: شورای عالی بورس در مورد اعضای هیأت مدیره شرکت‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های سرمایه‌پذیر نظارت خاص دارند و اگر ملاحظه کند گروه خاصی می‌خواهند سهام اکثریت را تصاحب کنند جلوی آن را می‌گیرد.
خرید سهام عدالت استانی محدود می‌شود
وی افزود: همانگونه که در مورد خرید سهام بانک‌ها محدودیت وجود دارد و هر فرد حقیقی و حقوقی بیش از درصد خاصی نمی‌تواند سهام یک بانک را مالک شوند در مورد سهام عدالت هم اینگونه است.
دستیار ویژه سهام عدالت رئیس سازمان بورس اظهار داشت: البته در سهام عدالت مالکیت به صورت عادلانه بین افراد وجود دارد، اما مدیریت آن به صورت حرفه‌ای در اختیار افرادی قرار می‌گیرد که صلاحیت‌های حرفه‌ای سازمان بورس را کسب کنند.
ورود ۱۲ نهاد در سهام عدالت
یکی از دلایل طول کشیدن اصلاح آیین‌نامه سهام عدالت را اینگونه عنوان کرد: در سهام عدالت شورای عالی بورس، سازمان بورس، سازمان خصوصی‌سازی، سازمان حفاظت اطلاعات سپاه، وزارت اطلاعات، فراکسیون سهام عدالت، اتاق تعاون، اتاق بازرگانی، سازمان بازرسی و در مجموع ۱۲ نهاد مختلف حضور دارند که اعمال نظر این ۱۲ نهاد کار بسیار سختی است، اما آیین نامه‌ای تدوین می‌شود که به مشارکت واقعی مردم در مدیریت و مالکیت سهام عدالت منجر شود.
مالکیت یکسان در سهام عدالت و مدیریت حرفه‌ای
وی افزود: سهام عدالت در ۱۶ سال گذشته به روش دیگری اداره شده است و الان بسیار سخت است که بخواهیم شیوه اداره آن را تغییر دهیم و قرار است افرادی که مالکیت سهام عدالت را دارند براساس معیار عدالت یکسان باشند، اما مدیریت حرفه‌ای در شرکت‌های سرمایه‌پذیر عدالت و شرکـت‌های استانی براساس ضوابط سازمان بورس باید برقرار شود و فلسفه اصلی سهام عدالت از سال ۸۵ هم این بوده است که به گسترش عدالت اجتماعی و توانمندسازی خانوار‌های کم درآمد جامعه منجر شود.