به گزارش نبض بازار، شرکت‌های بورسی در هر سال موظفند تا حداکثر ۴ ماه پس از سال مالی، مجمع عمومی سالیانه خود را تشکیل دهند و در این مجمع مواردی مانند صورت‌های مالی و سود نقدی سهام به تصویب می‌رسد. این شرکت‌ها در هر سال به ازای هر سهم مقدار مشخصی سود می‌سازند که از آن به عنوان EPS یاد می‌شود و معمولا بخشی از این سود در حساب شرکت باقی می‌ماند و در ترازنامه شرکت در ردیف سود انباشته ثبت می‌شود.
بخش دیگر این سود، به صورت سود نقدی سهام بین سهامداران تقسیم می‌شود که از آن با عنوان DPS یاد می‌شود و شرکت وظیفه دارد تا این سود را حداکثر ظرف ۸ ماه پس از برگزاری مجمع سالیانه به دست سهامداران برساند. سوالی که پیش می‌آید این است که این شرکت ها، سود نقدی سهام را چگونه و از طریق چه فرآیندی به سهامداران پرداخت می‌کنند؟
یک استاد دانشگاه در سلسه مطالبی با محوریت «درس‌گونه‌هایی از اقتصاد مالی برای فصل مجامع» به تشریح مفاهیم علمی و کاربردی اقتصاد مالی و بازار پول و سرمایه پرداخته که در این گزارش موضوع «نسبت پرداخت سود تقسیمی» را در یادداشتی اختصاصی برای ایبِنا تشریح کرده است.
به کسر یا نسبت میزان مبلغی از درآمد خالص شرکت که به سهامداران آن پرداخت می‌شود "نسبت پرداخت سود تقسیمی یا نقدی" می‌گویند. این درصدی از سود (Earning) پرداختی به سهامداران از طریق سود تقسیمی یا نقدی است. میزان مبلغی که به سهامداران پرداخت نمی‌شود، سود انباشته‌ای است که صرف عملیات اصلی شرکت و توسعه آن می‌شود. گاهی برای سهولت به نسبت فوق "نسبت پرداخت (Payout ratio) نیز می‌گویند.
فرمول و چگونگی محاسبه نرخ پرداخت سود تقسیمی:
با تقسیم سود تقسیمی سالیانه هر سهم (DPS) به سود هر سهم (EPS) و یا از تقسیم سود نقدی بر درآمد خالص نسبت پرداخت سود تقسیمی و یا نسبت سود نقدی پرداختی بدست می‌آید.
نکته مهم برای یادآوری آنست که نسبت سود تقسیمی که به سهامداران پرداخت می‌شود (DPR) مبیین آنست که چه مقدار پول یک شرکت به سهامداران آن برگشت شده و چه مقدار در دست شرکت باقی مانده تا برای رشد سرمایه‌گذاری مجدد شود و یا برای پرداخت بدهی و یا اضافه کردن به ذخایر نقدی (سود انباشته و ذخیره ها) از آن استفاده شود.
پیام این نسبت برای شما چیست؟
در تفسیر و تعبیر نسبت پرداخت سود تقسیمی یا نقدی باید ملاحظات چندی را لحاظ نمود که مهم‌ترین آن سطح "بلوغ" (maturity) و کمال سازمانی یک شرکت است. برا یک شرکت نوپا که برای رشد و شکوفایی در صحنه رقابت جهت‌گیری کرده و هدفش بسط و توسعه و عرضه محصولات جدید است و تلاش دارد بازار‌های جدیدی را تسخیر کند و بر سهم و قدرت بازار خود بیفزاید، باید انتظار داشت که تمام یا بیشتر سود خود را صرف سرمایه‌گذاری مجدد کند و لذا نسبت پرداختی ناچیز و یا صفر داشته باشد. بنابراین، نسبت پرداخت (PR) برای شرکت‌هایی که تمامی درآمد خالص خود را به صورت سود تقسیمی و نقدی می‌پردازند ۱۰۰ درصد و برای شرکت‌هایی که سود نقدی نمی‌پردازند صفر درصد است.
از طرف دیگر، شرکت‌های صاحب نام و با سابقه و قدر مثل اپل که اکثراً سود نقدی ناچیز یا صفر دارند وقتی به نقطه‌ای از رشد می‌رسند سود تقسیمی یا نقدی می‌پردازند. در همین اپل در ۲۰۱۲ بعد از آنکه حدود ۲۰ سال سود تقسیمی نمی‌پرداخت، تعویض مدیرعامل و نگرش جدید در "سیاست سود نقدی" شرکت باعث شد بین سهامداران خود سود تقسیمی توزیع کند.
پایداری سود تقسیمی و نقدی:
همچنین "نسبت پرداخت" برای ارزیابی پایداری سود تقسیمی مفید است. شرکت‌ها به شدت برای کاهش سود تقسیمی از خود رغبتی نشان نمی‌دهند، چرا که این امر قیمت سهام آن‌ها را کاهش می‌دهد و انعکاسی از ضعف مدیریت است. نکته مهم آنست که سرمایه‌گذاران در مورد انتظارات سود آتی شرکت‌ها دیدی آینده‌نگر بجای گذشته‌نگر به نسبت پرداخت داشته باشند. روند بلند مدت نسبت پرداخت نیز از اهمیت خاصی برخوردار است.
افزایش پیوسته این نسبت می‌تواند گویای آن باشد که کسب و کار مزبور مرحله بلوغ را رد کرده و از سلامت و بنیه خوبی بهره‌مند است و برعکس سود تقسیمی جهشی می‌تواند به معنی عدم پایداری آن بحساب آید.
چگونه نسبت پرداخت بکار گرفته می‌شود: مثال
شرکت‌هایی که در پایان دوره مالی خود سود ساخته‌اند می‌توانند آن را در راه‌های گوناگونی صرف کنند. آن‌ها می‌توانند بخشی از آن را بین سهامداران توزیع کنند و بخشی را برای رشد و بسط و توسعه شرکت و کسب و کار خود به کار گیرند. سهمی و بخشی از آن سود که شرکت انتخاب می‌کند تا به سهامداران بپردازد با "نسبت پرداخت" اندازه‌گیری می‌شود. در سوم ژانویه ۲۰۲۲، EPS یا سود هر سهم اپل ۵.۶۷ دلار بود که به ازای هر سهم ۰.۸۷ دلار سود نقدی پرداخت کرد؛ بنابراین با تقسیم ۰.۸۷ بر ۵.۶۷ داریم ۱۵.۳درصد که "نسبت پرداخت" سهم اپل است.
عموماً محاسبه نسبت مزبور بر مبنای هر سهم محاسبه می‌شود، مثل مثال بالا؛ بنابراین برای بدست آوردن آن نسبت باید سود تقسیمی یا نقدی سالیانه هر سهم عادی بر سود هر سهم (EPS) تقسیم کرد.
سود تقسیمی پرداختی در مقابل بازدهی سود تقسیمی:
وقتی این دو معیار را با یکدیگر مقایسه می‌کنیم، این نکته مهم است که بدانیم "بازدهی سود تقسیمی" آنچه به شما می‌گوید آنست که چه نرخی از بازده به شکل سود تقسیمی نقد به سهامداران تعلق می‌گیرد، ولی "نسبت سود تقسیمی پرداختی" مبیین آنست که چه مقدار از عایدی خالص شرکت بعنوان سود تقسیمی پرداخت شده است.
در حالی‌که بازدهی سود تقسیمی عموماً شناخته‌تر و با وسواس و دقت بررسی شده است، بسیاری بر این باورند که نسبت سود تقسیمی پرداختی نماگر بهتری برای توانایی‌های توزیع سود تقسیمی توسط شرکت بطور منظم و پیوسته در آینده به حساب می‌آید. نسبت سود تقسیمی پرداختی به شدت به "جریان نقد (cash flow) شرکت مرتبط است.
بازدهی تقسیمی نشانگر آنست که چه مقدار یک شرکت در طول یکسال از پولی که سهامداران بابت خرید سهم شرکت پرداخته اند در قالب سود نقدی و تقسیمی بدان‌ها برگردانده است.
همانطور که در یادداشت‌های قبلی اشاره شد بازدهی مزبور بصورت درصد بیان می‌شود و نه یک میزان و مبلغ به تومان. این امر باعث سهولت آن می‌شود که ببینیم چه مقدار بازده به ازای هر تومان (هر واحد پولی) سرمایه‌گذاری شده توسط سهامدار از طریق سود تقسیمی یا نقدی بدست او می‌رسد. بازدهی مزبور از رابطه زیر بدست می‌آید:
می‌بینید که چگونه افزایش قیمت سهم درصد بازدهی سود تقسیمی را کاهش می‌دهد و برعکس اگر قیمت سهم کاهش یابد بازدهی مزبور افزایش می‌یابد.
آیا یک نسبت سود تقسیمی پرداختی بالا خوب است؟
یک نسبت سود تقسیمی پرداختی همیشه نزد سرمایه گذاران فعال ارزشمند تلقی نمی‌شود. معمولاً یک نسبت سود تقسیمی بالا می‌تواند حکایت از آن داشته باشد که شرکت بر چهره اوضاع و احوال به وضعیت خود در مقابل دیدگان سرمایه‌گذاران با پیشنهاد و عرضه سود نقدی افراطی و مبالغه آمیز نقاب زده است و به همین سادگی باید گفت شرکت طرحی ندارد تا بطور جسورانه "سرمایه در گردش" (Working Capita) را بسط و توسعه دهد.
شرکت‌های سودده سالیانه یکبار به سهامدارانشان سود نقدی (DPS) پرداخت می‌کنند. در ابتدا بسیار ضروری است که بدانیم EPS و DPS چیست؟ کلمه EPS مخفف عبارت earning per share است که به معنی درآمد هر سهم است. وقتی که شما کل درآمد یک شرکت در پایان سال مالی بر تعداد سهام آن شرکت تقسیم کنید EPS آن شرکت بدست می‌آید. دو نوع EPS داریم که در مقاله‌های قبل https://khanesarmaye.com/eps-dps آن‌ها را به طور مفصل توضیح داده‌ایم.
DPS چیست؟
DPS مخفف عبارت dividend per share است که به معنی سود تقسیمی هر سهم است که بین شرکت‌های بورسی متفاوت است. شرکت‌ها سیاست‌های متفاوتی درخصوص تقسیم سود دارند. برخی ترجیح می‌دهند بیشتر سود سهام را بین سهامداران تقسیم کنند، اما برخی دیگر درصد کمی از سود را تقسیم کرده و بخش عمده آن را به تأمین نقدینگی مورد نیاز برای انجام طرح‌های توسعه ای، اختصاص می‌دهند. اینکه چه مقدار ازای پی اس به عنوان دی پی اس بین سهامداران تقسیم می‌شود در مجمع عمومی شرکت تصمیم گیری می‌شود. حال که معنی سود نقدی شرکت‌های بورسی را متوجه شدیم، باید بدانیم که از چه طریق این سود نقدی را دریافت کنیم. این نکته را در نظر داشته باشید هرشخصی که در زمان برگزاری مجمع شرکت، سهامدار شرکت باشد می‌تواند این سود را دریافت کند. روش دریافت سود سهام در شرکت‌هایی پذیرفته شده در بورس متفاوت است و معمولا به دو روش انجام می‌گیرد:
روش اول واریز به حساب بانکی سهامدار
در این روش سهامدار باید مشخصات حساب بانکی خود را برای شرکت بفرستد. یک نکته را در نظر بگیرید که برخی شرکت‌ها فقط به حساب بانکی خاصی پرداخت انجام می‌دهند که دراین صورت سهامدار باید در آن بانک یک حساب افتتاح کند و مشخصات آنرا برای شرکت بفرستد. توجه داشته باشید ارسال مشخصات برای شرکت، می‌تواند از طریق سایت شرکت، فکس، ارسال پستی، ایمیل باشد.
روش دوم مراجعه حضوری سهامدار به بانک خاص
در روش حضوری، شرکت با یک بانک مشخص قرارداد دارد تا سود سهامدارانش توسط آن بانک پرداخت شود. برای دریافت سود سهام از طریق این روش کافیست با کارت ملی و کدمعاملاتی خود به یکی از شعب بانک موردنظر مراجعه نمایید. احتمال دارد کپی کارت ملی از شما درخواست شود، بنابراین بهتر است کپی کارت ملی را نیز همراه داشته باشید.
با استفاده از روش زیر می‌توانیم از مقدار سود سهام و روش پرداخت با خبر شویم:
۱– وارد سایت کدال شوید.
۲– روی منوی جستجوی اطلاعیه کلیک کنید.
۳– در فیلد نماد، نماد بورسی شرکت را بنویسید (در سایت tsetmc.com نماد شرکت‌ها مشخص است).
۴– گزینه نوع اطلاعیه را روی “زمانبندی پرداخت سود” قرار دهید.
۵– در پایین فرم، روی دکمه جستجوی اطلاعیه‌ها کلیک کنید.
۶– اگر اطلاعیه‌ای ارسال شده باشد، روبروی اطلاعیه، با کلیک روی آیکون‌ها، بصورت فایل pdf یا عکس دانلود کنید.
۷– در اطلاعیه، معمولا نحوه دریافت سود ذکر شده است.