بعد از عملکرد نه چندان موفق حساب ذخیره ارزی برای حفظ منابع ارزی، در سال ۱۳۸۹ بود که ایجاد صندوق توسعه ملی مصوب و قرار شد که سالانه بخشی از درآمدهای ناشی از صارات نفت، میعانات گازی و خالص صادرات گاز به حساب آن واریز شود و محلی برای ذخیره منابع ارزی برای نسل آینده و همچنین بکارگیری در بخش‌های غیردولتی باشد.

بر این اساس طبق قانون برنامه پنجم توسعه تکلیف شد در سال اول (در قانون بودجه ۱۳۹۲) سهمی حدود ۲۰ درصد از درآمد نفتی به صندوق آمده و سالانه سه درصد به آن اضافه شود. در عین حال که طبق قانون برنامه ششم توسعه تاکید بر این بود که ۳۰ درصد از منابع به عنوان حداقل واریزی در نظر گرفته شده و سالانه دو درصد به آن اضافه شود.

گرچه طبق قانون باید سهم سالانه صندوق از منابع نفتی برای سال آینده به ۳۴ درصد می‌رسید، اما شرایط خاص بین‌المللی و تحریمی که موجب کاهش درآمد دولت شد فضا را به گونه‌ای پیش برد که دولت پیشنهاد کاهش سهم واریزی صندوق را در لایحه بودجه ۱۳۹۸ پیشنهاد دهد و  بر این اساس تعیین شد تا به ۲۰ درصد کاهش یابد. البته دولت دراین مورد کم تجربهنبود و در سالهای ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ نیز سهم صندوق را با حداقل ۲۰ درصد پرداخت کرده بود.

صندوق توسعه ملی مکلف است که بخشی از منابع خود را به صورت سپرده‌گذاری ریالی و ارزی در بانک‌ها قرار داده و از این محل در اختیار بخش‌هایی که قانون مشخص کرده در قالب تسهیلات پرداخت کند.

گرچه مدت‌هاست که آمار مشخص و شفافی در مورد میزان موجودی و ورودی و خروجی به صندوق اعلام نشده است، اما بررسی عملکرد آن از ابتدای تاسیس تا پایان نیمه اول امسال می‌تواند تا حدی جریان قراردادها و سپرده‌گذاری‌های ریالی و ارزی که از محل ذخیره ارزهای نفتی انجام شده را مشخص کند.

عملکرد صندوق توسعه ملی از این حکایت دارد که طی سال‌های فعالیت، حدود ۱۰۴ میلیارد و ۸۰۸ میلیون دلار قراردادهای عاملیت ارزی از محل منابع آن منعقد شده است که از این رقم در نهایت، پرداختی‌های قطعی به متقاضیان حدود ۱۶ میلیارد و ۸۶۰ میلیون دلار بوده و مجموع اعلام وصول و مسدودی‌های ابطال شده آن به هشت میلیارد و ۹۲۲ میلیون دلار می‌رسد.

همچنین در بخش ارزی حدود هفت میلیارد و ۲۳۹ میلیون دلار قرارداد سپرده‌گذاری ارزی منعقد شده که تا پایان شهریورماه امسال حدود شش میلیارد و ۲۱۴ میلیون دلار آن قرارداد فعال بوده است.

همچنین دیگر بخش تخصیص منابع ارزی صندوق توسعه ملی در پرداخت‌هایی برای طرح‌های ملی آب، خاک، کشاورزی و ... بوده است که کل مبلغ پرداخت شده به آن به ۲۳ میلیارد و ۵۳۶ میلیون دلار می‌رسد.

اما در بخش ریالی نیز قراردادهای عاملیت آن به حدود ۲۱۱ هزار و ۳۴۳ میلیارد ریال می‌رسد که از آن مجموع تسهیلات اختصاص داده شده به متقاضیان تا ۱۱۸ هزار و ۸۳۹ میلیارد ریال بوده است. مانده این قراردادها نزد بانک‌ها به ۳۳ هزار و ۹۸ میلیارد ریال می‌رسد.

قراردادهای سپرده‌گذاری ریالی منعقد شده توسط صندوق توسعه ملی حدود ۲۸۲ هزار و ۷۲۲ میلیارد ریال بوده که از آن نزدیک به ۳۰ هزار میلیارد ریال برای سپرده‌گذاری از محل قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار اختصاص یافته است.

 عملکرد ۸ ساله صندوق توسعه ملی